Nieuwe keersluizen beschermen achterland van de Afsluitdijk

Om de schutsluizen van de Afsluitdijk en het achterland te beschermen tegen zeer hoge waterstanden en de kracht van het water bouwt consortium Levvel (BAM, Van Oord en Rebel) in opdracht van Rijkswaterstaat twee keersluizen, ook wel stormvloedkeringen genoemd. Dit gebeurt zowel bij het Noord-Hollandse Den Oever als bij het Friese Kornwerderzand (aan de kant van de Waddenzee). Onder normale omstandigheden zullen de keersluizen open staan en bij zeer hoge waterstanden zijn de keersluizen gesloten en is doorvaart voor de schepen dan tijdelijke volledig afgesloten.

We zijn in gesprek met Jens Wijnants (BAM), werkvoorbereider keersluis Kornwerderzand en Johan Bentlage (Van Oord), uitvoerder keersluis Kornwerderzand en Coupure Vismigratierivier (VMR).

Jens Wijnants (BAM), werkvoorbereider keersluis Kornwerderzand.

Minder hinder bij alle werkzaamheden

“We zijn twee maanden geleden begonnen met de uitvoering van de werkzaamheden aan de keersluis in Den Oever”, opent Wijnants het gesprek. “Levvel maakt beide keersluizen onder het motto ‘minder hinder’. Minder hinder voor het wegverkeer, de scheepvaart en de ecologie. Het plaatsen van de damwanden in de eerste fase gebeurt vanaf het water met zo min mogelijk hinder voor de scheepvaart. Onze schepen liggen buiten de vaarweg en er wordt bijvoorbeeld niet gehesen als er op dat moment een schip passeert. Veiligheid staat voorop en we zorgen ervoor dat schepen zo lang mogelijk gebruik kunnen maken van beide vaarwegen. Als de damwanden zijn aangebracht zullen we daarachter zand aanvullen tot een droge situatie, om daarna vanaf het land verder te werken.”

Johan Bentlage (Van Oord), uitvoerder keersluis Kornwerderzand en Coupure Vismigratierivier

Bentlage voegt toe: “Ook worden er tijdelijke geleidewerken geïnstalleerd om aanvaringen met tijdelijke bouwkuipen te verhinderen en schade aan passerende scheepvaart te voorkomen.” Er wordt nu nog volledig vanaf het water gewerkt. “In totaal spreken we over de inzet van een ponton met daarop een graafmachine voor het baggerwerk, twee slijtbakken voor afvoer van het baggermateriaal, een ponton met een rupskraan voor het intrillen van de tijdelijke bouwkuipen, een ponton voor de aanvoer van de stalen damwandplanken en enkele sleepboten. Tevens vaart er een surveyboat om de gebaggerde dieptes te meten”, somt Bentlage op. Vanaf eind oktober zal de vaarweg in Den Oever toch enkele maanden volledig gestremd moeten worden. “Dan wordt het betonwerk gedaan”, verklaart Wijnants. Het scheepvaartverkeer kan dan omvaren via Kornwerderzand. Bij Kornwerderzand zijn we nu overigens bezig met het treffen van de laatste voorbereidingen om te starten, naar verwachting zal dat aan het eind van de zomer dit jaar zijn.”

De keersluis in Den Oever

Bentlage: “De keersluis in Den Oever komt aan de kant van de Waddenzee, voor de schutsluis te liggen. Deze keersluis wordt voorzien van zogenaamde ‘puntdeuren’, deze zien we vaak toegepast worden bij sluizen. Deze sluisdeuren worden gemaakt van staal en aangedreven door hydraulische cilinders. De puntdeuren worden gesloten bij zeer hoge waterstanden, nodig om de schutsluis en het achterland te beschermen tegen de kracht van het water. Ze werken dus als stormvloedkering. Onder normale weersomstandigheden staan ze open, zodat schepen er doorheen kunnen varen. Naar verwachting zal de keersluis een paar keer per jaar moeten sluiten. Door veranderende klimaatomstandigheden en de stijgende zeespiegel verwachten we dat dit in de toekomst steeds vaker moet gebeuren. Bij zeer hoge waterstanden is de doorvaart voor de schepen dan tijdelijk afgesloten.”

Luchtfoto van de werkzaamheden aan de keersluis bij Den Oever.

De keersluis bij Kornwerderzand

De keersluis bij Kornwerderzand wordt aangelegd aan de Waddenzeezijde van de bruggen. In Kornwerderzand wordt een roldeur gebruikt, vervaardigd uit stalen profielen en platen en hydraulisch aangedreven door lieren en kabels. Bentlage licht toe: “Er is gekozen voor een roldeur vanwege de breedte van de vaarweg. Deze roldeur weegt maar liefst 900.000 kg, meet 56 meter breedte en 12 meter hoogte en wordt dichtgeschoven bij zeer hoge waterstanden. Zo worden de schutsluis en het achterland beschermd tegen de kracht van het water, om dezelfde redenen als bij de keersluis in Den Oever. De betonnen railbalk elementen voor de betonnen rolbaan zullen elders worden geproduceerd en als prefab-elementen met gebruik van een drijvende bok worden ingehangen. Met deze methode verkorten we de bouwtijd aanzienlijk en kunnen de schepen eerder doorvaren. Ook het betonmengsel voor de elementen is goed doordacht, het is hogesterktebeton en volledig samengesteld met het oog op de zware last die over de betonbaan moet rollen. Een lange levensduur van de constructie is daardoor gewaarborgd. Een andere tijdbesparende maatregel is het gebruik van prefab betonnen schorten aan de waterzijde van de definitieve damwanden. Later worden de damwanden afgestort met beton.”

Aanleg van de keersluis bij Den Oever

Innovatief en duurzaam werken

Er wordt door Levvel op alle vlakken innovatief, duurzaam en ecologisch verantwoord gewerkt. Als voorbeeld noemt Wijnants de tijdelijke hoogwaterkering die nodig is voor de aanleg van de doorgang van de dijk (coupure) bij de Vismigratierivier. Deze is opgebouwd uit Levvel-blocs. “Als de tijdelijke hoogwaterkering zijn functie heeft vervuld, verplaatsen we de Levvel-blocs naar hun definitieve plek op de dijk. Een andere innovatie is de betonnen rolbaan die is voorzien bij de keersluis bij Kornwerderzand. Normaliter loopt een roldeur over stalen rails. Deze zijn echter gevoelig voor vervorming en onderhoud. Beton is wat dat betreft veel duurzamer en het zorgt voor een langere levensduur van de keersluis. Het toepassen van een betonnen rolbaan voor de roldeur is absoluut een nieuw fenomeen.”

Met het oog op de ecologie

Tot besluit lichten Wijnants en Bentlage toe hoe zorgvuldig er met de ecologie rondom de Afsluitdijk wordt omgesprongen. “Levvel is een stap verder gegaan door bij beide keersluislocaties een ecologisch team in te zetten, dat per locatie een toetsing heeft gedaan op de invloed van de keersluizen op de aanwezige flora en fauna. De eindconclusie is gunstig: beide keersluizen hebben weinig tot geen invloed op de omringende ecologie.”