Vervanging en renovatie in de infrastructuur

We staan voor de grootste onderhoudsopgave in onze geschiedenis. De komende jaren vervangt en renoveert Rijkswaterstaat tientallen bruggen, tunnels, sluizen en viaducten. Veel daarvan zijn gebouwd in de jaren 50, 60 en 70 en dringend toe aan een opknapbeurt. Het gaat om een enorme klus waarbij samenwerking tussen de overheid en de markt belangrijker is dan ooit.

Jan Slager, directeur Vervanging en Renovatie bij Rijkswaterstaat en spreker op het congres Beheer en Onderhoud van infrastructuur.

Programma vervanging en renovatie
Met het Programma vervanging en renovatie voor bruggen, tunnels, sluizen en wegen wil het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de bestaande infrastructuur verjongen, vernieuwen en verduurzamen. Veel bestaande infrastructuur is tientallen jaren oud. In de tussentijd is niet alleen de infrastructuur veranderd, maar ook het transport en daarmee de belasting van onder andere bruggen en viaducten. Bij vervanging of renovatie van bestaande infrastructuur wordt gekeken naar het gebruik ervan in de toekomst. Hierbij wordt ook de (veranderende) omgeving en de impact hiervan op de infrastructuur meegenomen in de besluitvorming.

“Je kunt niet zomaar bestaande infrastructuur vervangen. Een brug bijvoorbeeld is ontworpen op basis van criteria waar die toentertijd aan moest voldoen. Een van de opties is om te bekijken hoe die brug nog tientallen jaren mee kan. In dat geval gaan we voor het verlengen van de levensduur. Slimme monitoring is in dit geval nodig. Dat kan met behulp van data. Op deze manier kun je verandering in belasting meten waardoor je kunt bepalen of onderhoud intensiever moet. Een andere optie is vervanging van de brug. In dat geval moet gekeken worden of er opnieuw voor eenzelfde brug moet worden gekozen, of dat de toekomst vraagt om iets anders.”

Bron: Rijkswaterstaat. A16 en Van Brienenoordbrug over de Nieuwe Maas.

Prognose
Rijkswaterstaat maakt een prognose waarin wordt aangegeven wat er in de aankomende jaren moet worden vervangen of gerenoveerd. Dit gebeurt elke twee jaar en kan je zien als een soort APK keuring. Rijkswaterstaat heeft het wegennet en het waternet in beheer. “We moeten gaan bekijken hoe we dat gaan organiseren. We kunnen niet alles tegelijkertijd, want dan staat heel Nederland bij wijze van spreken stil. Samen met onze partners; gemeenten en provincies staan voor eenzelfde opgave.”

Voorkomen van storingen
Een van de merkbare gevolgen van ouder wordende infrastructuur, zijn storingen waardoor wegen en vaarwegen – tijdelijk – worden afgesloten. “De impact op het vaarwegennet en wegennet van storingen is groot, dus die wil je voorkomen. We hebben nog wel eens last van storingen. Bijvoorbeeld door motoren die aan het eind van hun leven zijn, of motoren waarbij te laat onderhoud heeft plaatsvonden. Dat kun je voor zijn met metingen, hierdoor kun je tijdig repareren. Hierdoor kun je het onderhoud doen op het moment waarop het gewenst is in plaats van wanneer het noodzakelijk is. Op deze manier veroorzaak je minder overlast voor gebruikers en de omgeving. Daarnaast levert dit vaak besparingen op.”

Data in de infrastructuur
Die storingen wil je zo veel mogelijk voorkomen. Monitoring van bijvoorbeeld de bruggen die nog niet op de lijst staan om te worden vervangen, kan dan helpen. “Die monitoring levert data op die iets vertellen over de staat van de brug. Die data stellen we beschikbaar aan de markt. Samen met de markt willen wij toewerken naar predictive maintenance, met als doel storingen voor te zijn.”

Innovatie in de infrastructuur
De onderhoudsopgave speelt niet alleen in Nederland, maar in een groot deel van West Europa waaronder Duitsland, Italië en België. Dit betekent dat Nederland in samenwerking met andere landen gezamenlijk kan optrekken als het gaat om innovatie in infrastructuur waardoor de levensduur hiervan verlengd kan worden. Zo wordt er wereldwijd vergelijkend onderzoek verricht naar slimme methodieken om met behulp van data voorspellingen te doen over de levensduur van infrastructuur.

Toekomstperspectief
“De vervanging en renovatie van infrastructuur in Nederland zal nooit klaar zijn. We kijken nu zo’n 30 jaar vooruit. Alles van vroeger moet nu vervangen of gerenoveerd worden. Als dat gebeurd is moet de infrastructuur worden aangepast die nu of recent gebouwd is. Naast renovatie heb je ook te maken met het reguliere onderhoud. Gezien deze opgave moeten we het anders gaan doen dan hiervoor. We moeten onderkennen dat het niet iets eenmaligs is waarmee we daarna klaar zijn. Dit betekent dat we structureler moeten gaan nadenken over het vervangen of renoveren van infrastructuur waarbij ook moet worden gekeken naar het gebruik in de toekomst, toekomstige functionaliteiten en nieuwe criteria zoals circulair en duurzaamheid. Hoe verder je vooruitkijkt, hoe ongewisser de toekomst. Wat betekent de opkomst van autonome auto’s en drones bijvoorbeeld voor de belasting van de infrastructuur in de toekomst? Dit soort vragen zijn nu in beeld, alleen de antwoorden hierop zijn nog niet te geven. Voor een deel denken we zelf na over mogelijke toekomstige scenario’s, maar we bespreken dit ook met de markt.”

Dialoog met de markt
“We zijn nu samen met marktpartijen aan het kijken hoe we deze opgave gezamenlijk gaan realiseren. Hierbij gaat het ook over beschikbare kennis en capaciteit die nodig zijn om de onderhoudsopgave te kunnen realiseren. Veel medewerkers gaan met pensioen de komende jaren. Tegelijkertijd leveren technische opleidingen niet voldoende potentiele nieuwe medewerkers af om dit gat op te vangen. Hier hebben niet alleen wij mee te maken, maar ook de marktpartijen.”

Prioriteiten stellen
“Geen idee of er voldoende financiële middelen voorhanden zijn om alle toekomstige opgaven te realiseren. Natuurlijk maken we een prognose, maar pas later krijg je op basis van uitgebreider onderzoek meer inzicht in de daadwerkelijke kosten. Op basis van technische urgentie, beschikbare capaciteit en financiële middelen en uiteraard de politieke keuzes daarin zullen we gaan prioriteren wat met voorrang moet worden vervangen of gerenoveerd. Uiteraard staat het waarborgen van de veiligheid hierbij altijd voorop.”