Meer dan een kwart eeuw complexe ondergrondse puzzels oplossen

Karin de Haas, directeur van het COB, vertelt: “Door de slappe grond zou de Noord/Zuidlijn een vraagstuk worden met complexe puzzels. Daar konden we alleen met vereende krachten de juiste oplossingen voor vinden. Later zijn de opgaven verbreed, niet alleen binnen de tunnelsector, maar voor het hele COB-netwerk. Ook op het gebied van kabels en leidingen hebben partijen elkaar nodig en ligt er dus een taak voor het COB.”

Vandaag de dag is het COB als kenniscentrum, denktank en vliegwiel niet meer weg te denken uit de wereld van de ondergrondse infra. “Op alle ondergrondse vakgebieden zijn de opgaven op dit moment groot”, vervolgt Karin. “De aanpak van wegtunnels, die door hun leeftijd vrijwel allemaal aan vervanging of renovatie toe zijn. De grote vragen rondom de energietransitie, klimaatadaptatie en de verdichting van steden, met alle gevolgen van dien voor ondergrondse kabels en leidingen. De rol van digitalisering … Als COB fungeren we als een spin in het web.”

“Kennisdeling en -ontwikkeling zijn essentieel voor het netwerk. Zeker voor sommige ‘nieuwe’ onderwerpen”, aldus Karin. “Er lopen bij ons bijvoorbeeld verschillende projecten rondom duurzaamheid; voor de tunnelwereld is dit heel actueel. Ook digitalisering speelt vandaag de dag natuurlijk een grote rol, maar wat betekent dat in de praktijk, bijvoorbeeld voor beheerders? Door op zulke onderwerpen slim samen te werken, wordt iedereen er uiteindelijk beter van. Sterker nog: zonder de juiste samenwerking komen we er niet, gezien de breedte van deze onderwerpen.”

Gijsbert Schuur werkt al meer dan 25 jaar voor Antea Group als senior-adviseur op het gebied van bodem, ondergrond en energietransitie. Sinds 2017 is hij tevens coördinator bij het COB. Hij geeft onder meer leiding aan het platform Waardevol ondergronds ruimtegebruik. Gijsbert: “Waarde is net als duurzaamheid een overkoepeld onderwerp, het komt op meerdere plekken terug. Vaak wordt ondergronds bouwen weggezet als duur, maar als je naar het complete plaatje kijkt, dus ook naar de winst in ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid, is het maar zeer de vraag of dat klopt.”

“Het COB is geen lobbyist voor ondergronds bouwen”, vult Edith Boonsma aan. Zij werkt sinds 2009 bij het COB en is met name betrokken bij het aandachtsgebied Kabels en leidingen. “We willen dat ondergronds bouwen op een eerlijke manier wordt meegewogen bij oplossingen voor een ruimtelijk probleem. En dáár is meer kennis voor nodig; kennis over techniek, samenwerking, beleid, projectmanagement, menselijk gedrag. Dat komt allemaal terug in de projecten van het COB.”

Het gaat ook om kruisbestuiving tussen disciplines. Gijsbert: “Daar is het project Visie ontwerpende aannemers bijvoorbeeld op gericht. Hierin wil het COB-netwerk laten zien welke waarde er vanuit het perspectief van de aannemer toe te voegen is aan ondergronds bouwen.”

Edith is onder meer programmamanager van de Kennisarena kabels en leidingen. Edith: “Als het gaat om het aanleggen of aanpassen van kabels en leidingen, heeft elke partij andere belangen. Vaak zijn deze belangen tegenstrijdig, maar voor de energietransitie, vervangingsopgave en klimaatopgave heb je elkaar nodig; dat zien partijen wel. Door privatisering heeft ieder zijn eigen infranetwerk en werkt ieder voor zich. Iedereen snapt dat het efficiënter kan – en moet! Met name de afgelopen twee jaar is dat heel erg gebleken. In de Kennisarena ontmoeten partijen elkaar. Daar delen ze kennis en ervaring en werken ze samen aan oplossingen die alle partijen kunnen helpen. Samen komen we waar we naartoe willen. Daarbij komt er meer en meer nadruk op gedrag te liggen, dat blijkt vaak toch de crux. Er wordt daarom steeds vaker gedragswetenschappers en antropologen betrokken bij onderzoeksprojecten.”

Karin vult aan: “Een goed voorbeeld daarvan is het project Samen zonder schade. Ondanks allerhande regels en hulpmiddelen voor een zorgvuldig graafproces, ontstaat er nog steeds veel graafschade. Daarom wordt nu de vraag gesteld waarom mensen zich gedragen zoals ze doen. Er is een spel ontwikkeld om de realiteit na te bootsen, zodat een gedragspsycholoog kan analyseren wat er gebeurt en voorstellen kan doen voor effectieve interventies.” Edith noemt daarbij het voorbeeld of er wel of geen grondonderzoek gedaan wordt bij een project: “Stel dat er geen vooronderzoek gedaan wordt en er blijkt toch vervuiling of een onverwachte kabel in de grond te zitten, is het dan fair om de laatste schakel verantwoordelijk te stellen?” Karin: “Door professionals te laten meekijken naar gedragsprocessen, krijgen we daar hopelijk meer vat op. Wanneer je het waarom snapt, dan kun je gedrag positief beïnvloeden.”

“We moeten intenties omzetten in acties”, aldus Edith. “Er wordt heel veel gesproken over samenwerking, in discussies is iedereen het erover eens dat samenwerken de juiste weg is. De praktijk laat echter zien dat daar weinig van terechtkomt. We moeten ervoor zorgen dat het niet bij beloften blijft, maar dat er daadwerkelijk tot actie wordt overgegaan.” Karin beaamt dat en zegt: “Daarom stellen we als COB concrete doelen. We programmeren onderzoek over langere termijn, maar in behapbare stukjes, zodat werkgroepen elk jaar een succes kunnen vieren.” Gijsbert benadrukt dat het overgrote deel van de deelnemers kosteloos meedoet: “Wij zorgen ervoor dat iedereen kan meedelen in de kennis en kan participeren. Kennis opdoen door meedoen, dat is de leuze van het COB.”