Het sluitstuk

Om ook in de toekomst veilig en gezond te kunnen leven in het Rijnlandse beheergebied, tot wel enkele meters onder NAP, is het zaak dat het boezemsysteem naar behoren functioneert. Rond de eeuwwisseling is een uitgebreide studie uitgevoerd naar het functioneren en de toekomstbestendigheid van de Rijnlandse boezem. Daaruit bleek dat er extra bemalings- en bergingscapaciteit nodig was om de boezem ook in de toekomst robuust te houden. Reden voor het Hoogheemraadschap van Rijnland om in te grijpen. Uit de studie zijn drie maatregelen naar voren gekomen die het boezemsysteem weer op het gewenste niveau brengen. Piekberging Haarlemmermeer vormt het sluitstuk.

Als gevolg van klimaatverandering krijgen we steeds vaker met hevige en langdurige regenval te maken. Dat betekent dus in korte tijd veel wateroverlast. “Wij leven in de Rijnlandse regio grotendeels onder de zeespiegel en moeten ervoor zorgen dat het surplus aan water opgevangen kan worden en vervolgens weggepompt wordt”, zegt Jos de Wilde, omgevingsmanager vanuit Hoogheemraadschap van Rijnland. “Vanuit onze polders pompen we het water naar het boezemsysteem, een aaneengesloten netwerk van watergangen in de omgeving, van waaruit het water met boezemgemalen naar het buitenwater wordt gepompt: de Noordzee, Hollandse IJssel en het Noordzeekanaal. Wateroverlast ontstaat als het water niet snel genoeg naar deze boezemgemalen kan stromen of als ze tegen hun grenzen aanlopen en de enorme hoeveelheid water niet meer kunnen bolwerken. Dan loopt de boezem gevaar en kunnen bijvoorbeeld steden zoals Leiden en Haarlem overlast ondervinden, maar ook het hele bollengebied kan letterlijk onder water komen te staan.”

Om het boezemsysteem weer op het gewenste niveau te brengen investeert het Hoogheemraadschap van Rijnland in drie projecten. Twee daarvan zijn er al uitgevoerd. “Zo is de capaciteit van het gemaal Katwijk fors verhoogd naar ongeveer 100 m3 per seconde”, vertelt Lodewijk Biemond, projectmanager bij Hoogheemraadschap van Rijnland. “Daarnaast hebben we in de buurt van Zoetermeer Piekberging De Nieuwe Driemanspolder aangelegd, goed voor een tijdelijke buffer van 2 miljoen kubieke meter water. En nu wordt de laatste hand gelegd aan Piekberging Haarlemmermeer met een capaciteit van 1 miljoen kubieke meter water. Met deze maatregelen ontlasten we het boezemsysteem.” Zie beide piekbergingen als een soort overdrukventiel in ons systeem om ervoor te zorgen dat het overtollige water gereguleerd en tijdelijk opgeslagen kan worden, vult De Wilde aan. “De urgentie en nut en noodzaak is door klimaatverandering de afgelopen jaren alleen maar toegenomen en de verwachting is dat het niet stopt. We zien dat extreme situaties zich nu al voordoen die volgens modellen pas veel later verwacht werden. Maar goed, op basis van de laatste modellen en klimaatscenario’s van het KNMI is de verwachting dat we de piekberging eens in de vijftien jaar gaan inzetten.”

Na het wijzigen van het bestemmingsplan vele jaren geleden, heeft het Hoogheemraadschap van Rijnland de gronden voor Piekberging Haarlemmermeer destijds al aangekocht. “De locatie en contouren van de piekberging waren in die zin al duidelijk”, zegt Biemond. “In aanloop naar het project hebben we ook de eisen bepaald. Zo moet de berging in 24 uur vol kunnen lopen en in vijf dagen weer geledigd zijn. Verder hebben we de combinatie bepaalde vrijheid gegeven in het ontwerp om de kennis uit de markt goed te kunnen benutten.” 

Piekberging Haarlemmermeer werkt volledig onder natuurlijk verval. Er zijn geen pompen nodig om de piekberging in te zetten of te laten leeglopen. De Wilde: “Met EMVI hebben we best wel de nadruk gelegd op duurzaamheid en CO₂-reductie. De aannemer heeft ervoor gekozen om het werk te maken met een gesloten grondbalans. Het hele gebied is door de aannemer dubbel en dwars doorgemeten om de grond te kunnen verdelen over de dijkvakken. Het heeft ertoe geleid dat er vrijwel geen grondtransport over de openbare weg heeft plaatsgehad.”

De werkzaamheden gaan voortvarend. “Alle partijen zijn volgens mij trots om een bijdrage te mogen leveren aan dit project”, merkt De Wilde. “De sfeer die er heerst is prettig en ook vanuit de omgeving is er veel interesse en krijgen we positieve feedback. Een pluim voor de combinatie over hoe zij de omwonenden bij het project betrekken. Maar ook buiten de directe omgeving is er veel aandacht voor het project. We organiseren regelmatig rondleidingen en excursies, omdat dit project in een notendop zichtbaar maakt wat de functie is van het Hoogheemraadschap van Rijnland en wat de impact is van klimaatverandering op het leven onder de zeespiegel.” Om die reden stond Piekberging Haarlemmermeer recent ook in de spotlights tijdens het dertiende Nationaal Deltacongres.