De Afsluitdijk: bakermat van innovatie en duurzame energie

De Afsluitdijk is een dijk van wereldfaam. Al 90 jaar lang beschermt hij ons land tegen de kracht van het water. Dit betekent ook dat de dijk al 90 jaar oud is. Een tijdsperiode waarin veel veranderd is, kijk alleen al naar de gevolgen van klimaatverandering. Daarbij komt dat de Afsluitdijk niet meer voldoet aan de huidige Waterwet. Hoog tijd voor een grootschalige renovatie en versterking. Het biedt meteen kansen voor vele innovatieve en duurzame initiatieven. 

“De opdracht voor renovatie en versterking van de Afsluitdijk was tweeledig; zorg dat de bestaande Afsluitdijk weer voldoet aan de normen voor waterveiligheid én zorg dat het extra afvoercapaciteit heeft om het IJsselmeer op peil te kunnen houden”, legt Wop Schat uit, projectmanager bij Rijkswaterstaat. “Kijken we naar de eerste opgave, dan hebben we het over de vernieuwing van de spuicomplexen, de bouw van twee nieuwe keersluizen die de functie van hoogwaterkering op zich nemen en de dijk zelf die we overslagbestendig maken. Dat wil zeggen, dat het bestand is tegen een superstorm die één keer in de 10.000 jaar kan voorkomen. Daarnaast wordt de watertoevoer naar het IJsselmeer grilliger in de toekomst. Dus we moeten in korte periodes meer water af kunnen voeren, dit was de tweede opgave. Daarom bouwen we in Den Oever twee extra spuisluizen en twee gemalen. De energie die de spuisluizen en pompen gebruiken, wordt duurzaam opgewekt met zonne-energie op en rond de Afsluitdijk.”

Door de renovatie en versterking van de Afsluitdijk wordt het als het ware een multidijk. Was het vroeger vooral bedoeld om het achterland te beschermen tegen hoogwater, anno vandaag is de dijk een waterkering, een belangrijke verbinding tussen Friesland en Noord-Holland in de vorm van de A7, én een plek waar innovatie plaatsvindt. Voorbeelden van innovatie zijn onder meer de Vismigratierivier met de composieten sluisdeuren, de Levvel-blocs, de Quattroblocks en de zandtransportband over de A7 waarover je in de volgende artikelen meer leest. Schat: “De renovatie van de A7 verdient ook zeker aandacht. Deze hebben we veiliger gemaakt. Grote uitdaging hierbij was dat verbreding niet zomaar mogelijk was, aan weerszijden heb je immers water. Daarom hebben we de middenberm versmald door het plaatsen van een innovatieve geleiderail, waardoor de vluchtstroken konden worden verbreed.  Ook het wegdek is geheel vernieuwd. Hiervoor is Laag Energie Asfalt Beton (LEAB) gebruikt. Dit type asfalt wordt geproduceerd op een temperatuur, die maar liefst 30% lager ligt dan traditioneel geproduceerd asfalt. Dit levert energiebesparing en CO₂-reductie op. Het project an sich bood tevens de kans om partijen uit te dagen om te kijken naar duurzame energie”, legt Schat uit. “Met als resultaat dat de dijk dankzij het zonnepark bij Den Oever een energieneutrale dijk is. Om het energieverbruik nog verder te beperken, is het uitgangspunt: we spuien als het kan en pompen alleen als het moet.”

Hoewel het oorspronkelijk geen onderdeel was van de renovatie, wordt het Vlietermonument ook gerestaureerd. Dit bouwwerk van Dudok herstelt Rijkswaterstaat in de oorspronkelijke staat en moderniseert het tegelijkertijd. “We breiden het uit met een grotere horecagelegenheid met uitzicht over het IJsselmeer en er komt een nieuwe loopbrug. Het beeld van Lely blijft zijn prominente plek behouden en aan de Waddenzeezijde komt een groot uitzichtbalkon. Met dit alles wordt het Vlietermonument een plek waar iedereen de historie van de Afsluitdijk kan beleven.”

De vernieuwing van de dijk is een buitengewoon bijzonder en tevens complex project dat in totaal naar verwachting acht jaar in beslag neemt. De start was in 2018, de geplande afronding is in 2025. Behalve dat het technisch heel complex is, is het logistiek ook een hele opgave. “Dat hebben Rijkswaterstaat en Levvel achteraf gezien, onderschat”, vertelt Schat. “Het vergt veel bloed, zweet en tranen. Dat maakt ons des te trotser dat het alle betrokken partijen samen gelukt is om de Afsluitdijk toekomstbestendig te maken. Samen hebben we het iconische bouwwerk dat ingenieur Lely destijds neergezet heeft, op kunnen ‘tillen’ naar de moderne tijd met oog voor techniek en ruimtelijke inpassingen. De Afsluitdijk is alleen maar mooier geworden en een ultiem voorbeeld van Hollands glorie!”