Archeologisch onderzoek toont Romeins infrawerk aan

Wanneer René Isarin, archeologisch adviseur bij de provincie Zuid-Holland, begint te praten over het archeologisch onderzoek langs de RijnlandRoute, dan luister je aandachtig. Het is net een spannend boek… waarin Keizer Hadrianus het bevel gaf (rond het jaar 120) om de grenswegen van het expanderende Romeinse rijk te versterken.

“Archeologisch onderzoek is een lang proces, voor de klant soms erg lastig. Het begint met bureauonderzoek, wat gevolgd kan worden door boringen om de bodemopbouw te onderzoeken. Deze uitkomsten kunnen vervolgens aanleiding geven voor het graven van proefsleuven. De laatste stap is het opgraven van een vindplaats, als er geen mogelijkheden zijn om de vindplaats in de bodem te bewaren. Tijdens het archeologisch onderzoek moeten er natuurlijk besluiten genomen worden over het proces”, schets René. “Ik kwam bij de RijnlandRoute in beeld toen het bureau- en booronderzoek was gedaan. Er lagen plannen van aanpak klaar, die ik moest bekijken en in werking zetten. Dat was in 2016.” De onderzoeken gaven aan dat de kans op het aantreffen van archeologisch materiaal groot was.

René vervolgt zijn verhaal: “Er waren drie plangebieden om te onderzoeken, te weten toekomstig Knooppunt Ommedijk, de aansluiting Leiden West -daar komt de Tjalmaweg op uit- en de Tjalmaweg zelf, waar in de jaren ’80 al Romeinse infrastructuren zijn gevonden Later is daar als vierde locatie Lammenschans bijgekomen, met archeologie uit de Spaanse tijd, de periode van het Leids ontzet. Inmiddels is het veldonderzoek klaar, er wordt nu uitgewerkt wat er allemaal gevonden is, er worden tekeningen gemaakt. Voor Ommedijk en Leiden-West zijn we klaar met de rapportage, de vondsten langs de Tjalmaweg en Lammenschans komen begin 2021 op papier. Aansluitend zal ik een seminar verzorgen namens de provincie, om mensen een stuk beleving mee te geven.”

Een van die antieke wegen die we aan het begin vermeldden bevindt zich diep onder de grond in het areaal van de RijnlandRoute: “In 2014 is de Milieu Effect Rapportage voor de RijnlandRoute opgesteld, toen vonden de eerste specifieke onderzoeken plaats. We wisten uit de jaren ’80 al dat er zich langs de Tjalmaweg in Valkenburg Romeinse resten bevonden, dus het lag in de lijn der verwachting dat ook langs de RijnlandRoute vondsten gedaan zouden worden.” René vervolgt zijn verhaal, over Keizer Hadrianus, die rond 120 na Christus de opdracht had gegeven om de grenswegen van het Romeinse rijk een ‘upgrade’ te geven. “De bestaande weg moest versterkt worden. Daartoe werden duizenden eiken geveld in Duitsland, die daar tot palen werden verwerkt. Deze werden over het water naar ons getransporteerd. Aan de jaarringen te zien van de palen die we gevonden hebben, moet de kap in 123/124 na Christus hebben plaatsgevonden. Zo werden de benodigde palen als pakketten overal langs de Rijn afgeleverd. De boomstammen werden in zes delen gekliefd, taartpunten, als je op de kopse kant zou kijken. Handig, want die werk je makkelijker de grond in.”

De houten palen werden om de 20 à 30 cm de grond ingeslagen. “We weten zelfs door wie! Net zoals aannemers vandaag de dag hun logo op materiaal hebben staan, zo hebben de ‘palen plaatsers’ ook hun initialen in de palen gekerfd”, vertelt René. De versterkte weg moet ongeveer 6 meter breed zijn geweest, met links en rechts palen ter ondersteuning. “Tussen de palen werd aarde gestort en om de 2 meter plaatse men trekpalen ter versteviging van deze aardebaan. De weg stak circa een meter boven de landschap taluds uit. Knap ingenieurswerk trouwens, want deze bouwwijze hield rekening met het getijdenlandschap.” Het bijzondere aan de situatie is dat op de plek waar anno 2020 infra vaklieden keihard werken aan de weg, bijna 1900 jaar geleden Romeinse vakbroeders hetzelfde deden. “Dat moet je toch iets doen, als je een infrahart hebt”, verzucht René.

René ziet de overeenkomsten in werkwijze, als je kijkt naar toen en nu. “Stel je eens voor hoe knap het was om vanaf 70 voor Christus al zo met planning en structuren bezig te zijn. De Romeinen hebben hier zo’n 500 jaar gezeten. Infrastructuur was voor hen superbelangrijk, net als dat voor ons is. Vandaag is de N206 op de bloemenindustrie gericht. In de Romeinse tijd bloeide de economie op en werden er havens aangelegd, vond er handel plaats, bijvoorbeeld in graan. Er kwam interactie tussen soldaten en burgers en er werden nederzettingen gesticht.”

Als eerbetoon aan toen komt er een kunstwerk op de plaats waar de HOV-halte komt, gemaakt met het originele Romeinse hout. “Zo geven we bewoners en bezoekers iets terug van wat zich op deze historische plek bijna twee millennia geleden heeft afgespeeld”, zegt René tot besluit.     

Archeologie en de RijnlandRoute

De provincie Zuid-Holland is rijk aan archeologie. Archeologie vertelt het verhaal over onze geschiedenis en de vele culturen die de provincie van oudsher rijk is. De provincie wil graag de vindplaatsen in het projectgebied van de RijnlandRoute in beeld brengen en waar nodig de archeologische vondsten veilig stellen, conserveren en behouden. Zo beschermt de provincie Zuid-Holland het archeologisch erfgoed en daarmee ook de cultuurhistorie en maakt het beleefbaar voor een zo groot mogelijk publiek.