Beton is de basis voor wonen, werken en welzijn

Anno 2021 is beton onderdeel van de duurzaamheidsdiscussie, waarbij critici zich vaak negatief uitlaten over de CO₂-uitstoot die samenhangt met het eindeloos toepasbare bouwmateriaal. Betonhuis maakt zich sterk om het duurzame karakter dat toegedicht kan worden aan beton te benadrukken. We spreken met Ron Peters, directeur van Betonhuis.

“We vertellen al sinds de oprichting van Betonhuis dat de CO₂-footprint van beton in de juiste context gezien moet worden”, opent Peters het gesprek. “Op water na is beton het meest geconsumeerde product ter wereld. Het aandeel in de mondiale CO₂-uitstoot dat beton heeft, komt door het enorme volume, dat is wereldwijd 7% van de uitstoot. Bedenk dan voor Europa een aandeel geldt van 3% tot 5% en we in Nederland zitten op 1,6%.”

Waarom scoren we in Nederland dan beter? Peters: “Omdat we van oudsher pioniers zijn. Wij zoeken naar innovaties. Volumematig zijn we misschien maar klein, op het gebied van kennis, vernieuwing en toepassing lopen we ver voorop. Zo kennen we in Nederland ook meer prefabbeton dan in andere landen. We durven met nieuwe betonmengsels te experimenten en krijgen ook de ruimte om die in de praktijk te testen. Het Betonakkoord bijvoorbeeld is inmiddels een kleine 3 jaar verder en men realiseert zich in de industrie dat de BV Nederland er bij gebaat kan zijn. Duurzaamheid in onze industrie is al jaren bezig en de kansen van het Betonakkoord mogen best gezien worden.”. Wij dragen dat uit. “

Betonhuis vertegenwoordigt zeven sectoren die ieder hun eigen belangen hebben en een gezamenlijk belang. Hoe krijg je dan ‘de neuzen dezelfde kant op’? Peters ziet die opgave als een van de grote verdiensten van Betonhuis. “Precies daarom zijn we er. Samenwerken is de sleutel voor succes en door de betrokken partijen bij elkaar te brengen, kennis te delen en innovatie te stimuleren -en samen aan te pakken- komen we waar we zijn moeten. Wel is het zo dat we in onze rol als voortrekker mee moeten groeien met alle veranderingen om ons heen. Om die reden hebben we onze missie en visie herijkt. Wij vinden dat we niet zonder beton kunnen, aangezien beton een grote rol speelt in wonen, werken en welzijn en daarmee de welvaart in het algemeen. We streven daarbij naar een zo laag mogelijke milieu-impact. Onze strategie is om Nederland te helpen de klimaatdoelstelling te realiseren. Door middel van webinars (11 in totaal, zie kader) leggen we de handelingsperspectieven uit. Daarin komen bijvoorbeeld zaken aan bod als het omgaan met alternatieven, zoals geopolymeren en uitgestelde verharding. We kijken op toepassingsniveau naar alles.”

Binnen het Betonakkoord wordt er aan ‘matchmaking’ gedaan. Peters licht toe: “Bij een nieuwe toepassing kijken we welke partij het durft toe te passen.   

We bekijken of de risico’s verzekerbaar zijn en wie deze risico’s moet of moeten dragen. Er wordt een balans gezocht tussen beschikbaarheid van grondstoffen, technische toepasbaarheid, constructieve veiligheid en milieuvoordeel.” Hoe zorg je ervoor dat een innovatie ook echt opgepakt wordt, na goedkeuring? Peters: “Zodra een innovatie mainstream wordt, dan volgt de markt dit vanzelf. Als je op kop loopt met een innovatie, dan heb je altijd last van een ‘remmende voorsprong’. De industrie is al jaren bezig om te verduurzamen en het milieu te ontlasten. Het is onze gezamenlijke, morele plicht om verder te verduurzamen.”

Ook logistiek gezien valt er veel te winnen. Voor Betonhuis is het evident dat er altijd gekeken moet worden naar logistiek met de kleinste CO₂-uitstoot. “We onderscheiden fabrieken die betonproducten maken, vaste betoncentrales en mobiele betoncentrales. Aanvoer per schip heeft de voorkeur, als dat kan. Met een groot schip bespaar je tot wel 140  vrachtauto’s die af- en aanrijden. Kun je een betoncentrale tijdelijk bouwen bij een groot project, dan levert dat direct voordeel op. Pragmatisch omgaan met transport is het devies. Verder is pragmatisme ook belangrijk bij de productkeuze in de bouw. We zijn geen ‘betonevangelisten’. Als er een bouwmateriaal meer toegevoegde waarde heeft dan beton in een situatie, dan moet je daarvoor kiezen, als het duurzamer is. Wij adviseren daar ook in, we kennen ons eigen product immers goed. Het doel is om de klimaatdoelstelling te halen.”

We spreken met Jan de Koning van De Jong Beton. Hij is met drie werkgroepen bij Betonhuis aan het onderzoeken hoe de samenstelling van beton duurzamer kan. Zelf verwerkt De Jong schoon beton tot esthetische betonnen elementen, het zogenaamde ‘architectonische beton’. “We moeten beton zien als een kunstmatig gesteente. De samenstelling met cement van kalksteen is een keuze geweest van destijds. Een momentopname, een keuze gebaseerd op onwetendheid. Vandaag weten we dat kalksteen CO₂ opslaat en bij verbranding dit weer uitstoot. Meer dan de helft van kalksteen is CO₂! Dat moet anno 2021 echt anders. We breken met kalksteen de verkeerde bergen af. Daarom is heroriënteren van belang, er is discussie nodig. We moeten deze ‘rock science’ opnieuw definiëren en doen dit in drie werkgroepen. Daarin onderzoeken we hoe we optimaal met cement kunnen omgaan, door minder cement nodig te hebben, we kijken naar alternatieve bindmiddelen, zoals geopolymeren en we herevalueren aluminium cement. Hoe kunnen we daar sterk beton mee maken? Om een goed beeld te krijgen hebben we de hulp van een betontechnoloog ingeroepen, die fabrieken bezoekt om te kijken en advies te geven en is er een intensief samenwerkingsverband met universiteiten. Samenwerken wordt de norm! Ons streven? We willen naar 100 kg CO₂ per kuub beton. Dat zou een mooie reductie zijn.”

Betonhuis heeft diverse campagnes lopen, waaronder ‘Transparant beton’ en ‘Onze  gezondheid zit onder de grond’, waarbij de tweede gaat om riolering van beton. Hans Mascini, directeur van Kijlstra Beton, is voor de sector riolering verbonden aan Betonhuis. Hij vertelt: “Mensen moeten zich realiseren dat riolering de grootste bijdrage heeft gebracht aan de levensverwachting van de mens. De oude Romeinen hadden al betonnen riolering. Na de val van het Romeinse rijk is de technologie even in de vergetelheid geraakt, met alle gevolgen van dien. Kijken we naar de middeleeuwen, dan zien we dat open riolen, of geen riolen, hebben gezorgd voor uitbraken van ziekten. Gesloten riolering is dus van levensbelang en beton heeft ervoor gezorgd dat dit mogelijk werd. De uitdaging is nu om te kijken hoe we betonnen riolering nog verder kunnen verduurzamen. Daarover is een hele andere discussie te voeren, omdat aan de prestaties van rioleringsbeton extreme eisen worden gesteld. De chemische bestendigheid en vloeistof ondoordringbaarheid zijn van levensbelang. We kunnen het ons niet permitteren om te gaan experimenteren met geopolymeerbeton voor riolering, als we niet op voorhand de veiligheid kunnen garanderen. We doen dit alleen als er expliciete afspraken zijn gemaakt met de opdrachtgever. Natuurlijk zullen we aanhaken in het verduurzamingsproces, ook al duren de duurzaamheidsproeven langer dan normaal. Als we beton de grond in laten gaan, willen we het niet na 10 jaar met spijt weer moeten opgraven. Het wordt een kwestie van alles heel beheerst en voorzichtig aanpakken. In de norm staat precies beschreven wat de hoeveelheid toe te passen cement is, daar kunnen we inzake riolering momenteel lastig van afwijken. Wel kunnen we kijken naar beïnvloedende randzaken. Zo hebben we bij Kijlstra een nieuw type rioolbuis ontwikkeld, die energetisch beter te produceren is en die bestendiger is tegen zuren. Minder energie nodig bij producten en een langere levensduur onder de grond zijn ook punten waarop winst te boeken valt.”