Een innovatief project voor waterkwaliteit en veiligheid

De bouw van de zoutdam bij Zeesluis IJmuiden is een indrukwekkend staaltje van Nederlandse waterbouwkunde. Dit bijzondere project, bekend onder de naam Selectieve Onttrekking, wordt gebouwd in opdracht van Rijkswaterstaat en uitgevoerd door het gerenommeerde bouwbedrijf Van Hattum en Blankevoort. Jan Rienstra, vanuit Rijkswaterstaat verantwoordelijk voor het omgevingsmanagent bij de uitvoering van dit project, legt uit waarom de zoutdam wordt gebouwd en waarom dit project van groot belang is voor de waterkwaliteit.

De bouw van de zoutdam bij Zeesluis IJmuiden is een project dat niet alleen indrukwekkend is vanwege zijn technische complexiteit, maar ook vanwege het belang voor waterkwaliteit en duurzaamheid. Het is volgens Jan een innovatie op zich en een uniek bouwwerk. “De bouw is zeker geen sinecure. Sterker nog, de zoutdam is briljant als gedachtegoed. Het laat zien hoe Rijkswaterstaat blijft innoveren om onder meer een goede waterkwaliteit en veiligheid in de uitvoering van het werken te waarborgen. Door het gebruik van Zeesluis IJmuiden stroomt, ten opzichte van de Noordersluis, veel meer zoutwater het Noordzeekanaal in. Dit is op zich geen probleem voor het Noordzeekanaal maar wel voor  de omgeving, vanwege de negatieve effecten op de waterkwaliteit, de natuur, land- en tuinbouw en ons drinkwater. Daarom bouwen we een zoutdam in het Binnenspuikanaal van het sluizencomplex in IJmuiden. Het is een soort (zoutwater)brievenbus met onder in de dam een opening op een diepte tussen 16 en 23 meter. Omdat zoutwater zwaarder is dan zoetwater, zakt het zoute water naar de bodem. Door een opening onderin de zoutdam stroomt het zoute water via het Spui- en Gemaalcomplex terug naar zee. Het zoete water wordt door de zoutdam tegengehouden en blijft in het Noordzeekanaal.” Totdat de zoutdam klaar is eind 2024, wordt er aanbodgestuurd geschut om het zoutgehalte in het Noordzeekanaal te beheersen. Dit betekent dat naast Zeesluis IJmuiden ook de Noordersluis ingezet wordt om schepen te schutten. Er wordt per schip gekeken of het schip door de Noordersluis of door Zeesluis IJmuiden gaat.

Om er zeker van te zijn dat de zoutdam straks optimaal functioneert, heeft Rijkswaterstaat uitgebreide tests uitgevoerd op een schaalmodel met de verhouding 1:40 bij Deltares, een onderzoekscentrum voor de waterbouwkunde. “Deze tests hebben ons waardevolle inzichten opgeleverd over hoe het zoute water zich zal gedragen onder verschillende omstandigheden”, legt Jan uit. “Deze uitgebreide testen zijn essentieel om ervoor te zorgen dat we met de zoutdam het gewenste effect bereiken.”

Een opmerkelijk aspect van de bouw van de zoutdam is het gebruik van robotica. In plaats van menselijke duikers in te zetten voor de inspectie van de damwanden, maken onderwaterdrones deze taak veiliger en efficiënter. Deze robots voeren inspecties uit en verzamelen data zonder de fysieke risico’s voor duikers. Dit illustreert de toewijding van het project aan veiligheid en efficiëntie, waarbij nieuwe technologieën worden benut.

Bij een dergelijk complex project staat veiligheid altijd voorop. Het bouwen van de  zoutdam vereist niet alleen geavanceerde technieken, maar ook een goed doordacht veiligheidsplan. Jan benadrukt dat Rijkswaterstaat en Van Hattum en Blankevoort de hoogste normen hanteren om de veiligheid van de werknemers en de omgeving te waarborgen. “Veiligheid is onze hoogste prioriteit. We moeten ervoor zorgen dat de bouw veilig verloopt, waarbij ook de omwonenden zo min mogelijk geluidsoverlast en verkeershinder ervaren.”

De bouw van de zoutdam is in volle gang en Jan Rienstra kijkt reikhalzend uit naar het najaar van 2024, wanneer de zoutdam in gebruik wordt genomen. “Dit is een spannend moment voor ons en alle betrokkenen”, zegt hij. “Persoonlijk kijk ik uit naar de statistieken van het vijfdaagse gemiddelde van het zoutgehalte. Gaat dit daadwerkelijk zakken als de zoutdam in gebruik is? Verloopt alles volgens verwachting, dan is dit tevens  het moment om te besluiten Zeesluis IJmuiden volledig in gebruik te nemen.”