De nieuwe Omgevingswet komt hard dichterbij en inmiddels zijn de contouren van het nieuwe ruimtelijke stelsel redelijk duidelijk. Meer flexibiliteit en meer ruimte voor lokaal maatwerk zijn twee kernbegrippen hierin. Dit betekent een grote omslag in het denken en doen in ruimtelijke ordening en het omgaan met ruimte. Alle huidige kaders overboord, alle zekerheid die we nu hebben uit wet- en regelgeving en jurisprudentie verdwijnt. Of toch niet?

Inhoudelijke kaders in een nieuw jasje

Uiteraard ‘valt het allemaal best mee’. Veel inhoudelijke kaders, zoals normen voor veiligheid, ecologie of milieu blijven uiteindelijk bestaan – al dan niet in een nieuw jasje. De rechtszekerheid die je nu hebt vanuit een bestaande situatie, zal uiteraard niet verdwijnen. En er zijn veel nieuwe instrumenten (zoals omgevingsvisie, omgevingsplan, programma’s) maar deze lijken toch best op het bestaande instrumentarium.

Nieuwe verplichtingen

Maar er zijn ook nieuwe verplichtingen, met name voor initiatiefnemers. De belangrijkste is in mijn optiek de consultatie en participatie die je als initiatiefnemer moet voeren voor een initiatief. Dit komt er in het kort op neer, dat de omgeving ‘betrokken’ moet worden bij initiatieven. Niet tijdens een procedure, maar op voorhand. Hoe je dit exact moet doen, wordt niet bepaald in het nieuwe stelsel – er is hier juist veel vrijheid voor initiatiefnemers om zelf te bepalen hoe je consulteert.

De betrokkenheid van de omgeving aan de voorkant is expliciet gemaakt in de Omgevingswet, maar eigenlijk gaat deze ‘samenwerking’ veel verder. Ook tussen overheden, binnen een overheid en tussen initiatiefnemer en overheid.

Wat betekent dit voor de concrete ruimtelijke ontwikkelingen van vandaag de dag en in de toekomst?

De kern van het antwoord ligt in het samen werken en samen doen. Met collega’s, maar ook met andere partijen. De juiste mensen aan tafel en gezamenlijk (overheid én initiatiefnemer én direct betrokkenen) bepalen wat er moet gebeuren (en wat niet). Naast de veranderingen in het ruimtelijk systeem, is dit ook de belangrijkste wijziging door de Omgevingswet: een cultuurverandering, gericht op het samenwerken met verschillende factoren. Dit vraagt wel om het goed sturen op ontwikkelingen (waaronder financieel) en het goed vastleggen van afspraken: samen werken en elkaars kracht benutten om te komen tot een ruimtelijk goed en financieel gezond plan, met respect voor én borging van elkaars belangen.

Ruud Broekman is Adviseur gebieds- en beleidsontwikkeling bij Plan & Project, en docent op de basiscursus Vastgoedrecht. Hij ondersteunt, begeleidt en adviseert gemeenten, woningcorporaties, projectontwikkelaars en bedrijfsleven bij nieuwbouw projecten. In de basiscursus Vastgoedrecht neemt hij u mee in wat de veranderingen van huidige wet en de nieuwe Omgevingswet zijn.