Met verbeteren win je allemaal

Aan de Lijnbaansgracht in Amsterdam rondt de combinatie Kade 2.020 zijn pilotproject van vernieuwing van de kademuur af. De innovatie van deze groep bedrijven kenmerkt zich door het steeds per 5 meter vervangen van de kademuur zonder traditionele bouwkuip. Projectmanager Jack Dekker licht deze werkwijze toe.

Het samenwerkingsverband Kade 2.020 bestaat uit ingenieurs- en adviesbureau Sweco, Bouwadviesbureau Strackee BV en de aannemersbedrijven Koninklijke Oosterhof Holman en de Combinatie Midden Delfland Civiele Werken (CMD).

Jack: “De basis van onze oplossing voor de vervanging van kademuren vormt een omgekeerde L-wand. De gebruikte betonelementen zijn 5 meter lang, waardoor we als een soort treintje (EZ-Flow) door de gracht gaan en niet de hele kade afzetten. We verrichten zo min mogelijk werkzaamheden op het maaiveld om overlast te voorkomen. We voldoen hiermee aan de wensen en eisen van de gemeente en houden daarbij rekening met de flora en fauna, woonboten en waarborgen de grondwaterstand.”

Speciaal voor het plaatsen van de prefab betonelementen is ‘de Krachtpatser’ ontwikkeld die door een elektrische duwboot wordt verplaatst. Met een hijsbrug tussen twee pontons worden de elementen vervoerd en op hun plaats gebracht. Hijsbewegingen komen hierdoor niet of nauwelijks voor.

In de voorfase worden eerst de dekstenen en bestrating verwijderd. De weg blijft altijd open, alleen komen de parkeerplaatsen tijdelijk te vervallen. Aan de landkant heeft Kade 2.020 maar een smalle strook nodig, de meeste werkzaamheden vinden vanaf het water plaats. De stalen palen geleverd door Kandt worden deels door de kade en deels voor de kade aangebracht.

Jack: “Het idee van een L-vormig element is niet nieuw, maar het is nog niet eerder vertoond dat een dergelijke constructie niet in de kadewand wordt aangebracht, maar juist andersom in het water. Met een juk ondersteunen we tijdelijk de bestaande kademuur. Vervolgens wordt er een plak van 30 centimeter aan de voorkant van de kade afgezaagd om ruimte te maken voor het betonelement.”   

In de betonelementen zitten uitsparingen en op de palen worden oplegplaten geplaatst. Tot slot wordt de tussenruimte gevuld met grout, een werkwijze die afkomstig is uit de offshore. Die techniek wordt hier in verkleinde vorm toegepast. De ruimte tussen de zaagsnede van de oude muur en het nieuwe element wordt opgevuld met groutzakken.

Jack: “In de elementen zijn gangen aangebracht voor onder meer de aal en de rivierdonderpad. Met betrekking tot de grondwaterstand zijn er ronde gaten met een filter in de elementen opgenomen, waardoor zand wordt tegengehouden, maar water er gewoon doorheen kan. Per 5 meter muur zijn er drie van deze uitsparingen. We blijven als combinatie de grondwaterstand tot een jaar na afronding monitoren, omdat dit zo belangrijk is voor de fundering van de panden.”

Op de elementen komt een opzetbalk die in hoogte varieert afhankelijk van de hoogte van de kade. Daardoor is dit systeem inzetbaar ongeacht de kadehoogte. De holle ruimtes achter de elementen worden opgevuld met waterdoorlatend zand. Hiervoor gebruikt Kade 2.020 een relatief kleine trechter waar een flinke ontwikkelperiode aan vooraf is gegaan. Op dit soort terreinen vullen de deelnemende partijen zich qua expertise mooi aan.

“Voor de afwerking passen we geen prefab metselwerk toe”, legt Jack uit. “We werken met een kuip die tegen de wand wordt getrokken. Die pompen we leeg, zodat in een droge ruimte wordt gemetseld.”

Tijdens de uitvoering wordt met regelmaat stilgestaan om te kijken of alle onderdelen goed op elkaar aansluiten. Belangrijk om de komende acht jaar binnen het raamcontract door te kunnen gaan.

De laatste fase van het project is het plaatsen van de dekstenen. De goede, bestaande dekstenen worden in het kader van hergebruik teruggeplaatst. In de pilot worden nieuwe stenen aangebracht, omdat de oorspronkelijke stenen de tand des tijds niet hebben doorstaan. In de loop van maart 2024 zal het totale pilotproject worden afgerond.

Kade 2.020 komt niet alleen tegemoet aan de wensen en eisen van de gemeente, maar er wordt ook naar gestreefd meerwaarde te bieden. Bijvoorbeeld met het behoud van de bomen. Jack: “Voor de start testen we samen met de Bomenwacht de aanwezige bomen en doen trekproeven. Dat hebben we na storm Polly nog een keer extra gedaan, maar de conditie was hetzelfde. Na afronding van de pilot doen we deze proeven nog een derde keer.”

De gemeente heeft nog geen eisen gesteld aan de MKI-waarde ten opzichte van een traditionele kadevernieuwing, maar heeft wel een wens uitgedrukt. Kade 2.020 zit nu al op een waarde die significant beter is, mede door minder staalgebruik.  

Jack ervaart het hele proces als bijzonder leerzaam. “Alle partners worden erin betrokken en verbeteren continu van klein tot groot. Zo zijn er aanpassingen aan het ponton en de schoorstanden doorgevoerd en doorlopen we een optimalisatietraject met de opdrachtgever. Met verbeteren win je allemaal.”

Er zijn nog andere ontwikkelingen die worden onderzocht. Een voorbeeld is het integreren van aquathermie in de kademuren. Maar ook het aanbrengen van een multifunctionele kabelkoker om het plaatsen van leidingen en kabels in de toekomst makkelijker te maken.

Er zijn nog stappen te zetten op het vlak van de emissieloze bouwplaats. De grote bottleneck is hoe krijg je voldoende stroom. De mogelijkheden van kortstondig opladen op de bouwplek zijn nog gering. Er wordt nu gewerkt met accupacks op de elektrische duwboot. Die worden ’s nachts op de hub opgeladen, zodat de boot de hele dag kan varen.

De drie partijen in het InnovatiePartnerschap Kademuren van de gemeente Amsterdam gaan indien hun innovatie geslaagd wordt gevonden door de opdrachtgever door, met als gezamenlijk belang, het samen met de gemeente goed afronden van de nieuwe kademuren. Er is veel onderzoek gedaan door de drie partijen. De bevindingen worden onderling gedeeld met als doel sneller, goedkoper en met minder hinder.