Duurzaam verbreden van de A1 Apeldoorn – Twello

Heijmans en Rijkswaterstaat hebben de gedeelde ambitie om klimaatneutraal aan een gezonde leefomgeving te werken. Bij de verbreding van de A1 tussen Apeldoorn en Twello maken ze dat ook concreet. Het project wordt zoveel mogelijk emissieloos uitgevoerd, bestaande materialen uit het project worden geoogst en hergebruikt én er is zelfs ruimte voor het toepassen van productinnovaties en nieuwe technieken. Het is met recht een uniek wegenbouwproject in de wereld dat ook internationaal volop belangstelling geniet.

De verbreding van de A1 tussen Apeldoorn en Twello is de tweede fase van de verbreding tussen Apeldoorn en knooppunt Azelo die in 2018 is gestart. De verbreding van de A1 zorgt voor een betere verbinding tussen economisch belangrijke gebieden binnen en buiten Nederland. Rijkswaterstaat werkt hiervoor samen met de provincies Overijssel en Gelderland en de Regio Stedendriehoek. Bouwbedrijf Heijmans voert de werkzaamheden uit. Fase 1 tussen Twello en Azelo (40 kilometer) is inmiddels afgerond. Momenteel werkt Heijmans aan het 15 kilometer lange tracé tussen Apeldoorn en Twello. “Het traject van fase 2 is weliswaar een stuk korter, maar de aanneemsom is vergelijkbaar aan de vorige fase. De werkzaamheden zijn namelijk veel complexer met veel meer kunstwerken en op- en afritten, veelal te midden van bebouwing”, verduidelijkt Erik Steenbergen, technisch manager bij Heijmans.

De tweede fase van A1Oost onderscheidt zich vooral van fase 1 door de maximale aandacht voor duurzaamheid. “Ook in het vorige traject hebben we de gangbare duurzaamheidsmaatregelen uitgevraagd, wat heeft geresulteerd in onder meer de aanleg van een zonnepark en het gebruik van bamboe-verkeersborden, maar voor fase 2 gaan we nog een stap verder”, zegt Jasper Middelkamp, technisch manager bij Rijkswaterstaat. “Vanuit Rijkswaterstaat hebben we de ambitie om in 2030 klimaatneutraal en circulair te werken met schoon en emissieloos materieel. Dat bereiken we onder andere door MKI als verplichting in de gunningscriteria mee te nemen. Bij de uitvraag van de tweede fase was het verzoek om naast de gangbare duurzaamheidsmaatregelen ook zoveel mogelijk in te zetten op een emissieloze uitvoering om het vliegwiel in beweging te brengen.”  

Aanvankelijk hadden zich vijf kandidaten aangemeld voor deze tweede fase van het A1-project. Na een trechteringsproduct werd het aantal gegadigden teruggebracht naar drie partijen. “Vervolgens zijn we een concurrentiegerichte dialoog ingegaan en hebben het thema duurzaamheid verder uitgebreid door niet alleen te focussen op elektrisch materieel, maar ook in te zetten op het hergebruik van bestaande materialen”, geeft Jasper aan. “Dat heeft uiteindelijk geleid tot drie ontzettend mooie aanbiedingen, maar Heijmans trok aan het langste eind.” Erik vult aan: “Dit zijn projecten die ons goed liggen als organisatie, met veel civiel en asfaltzware werken met oog voor de omgeving en het milieu. We zijn ‘bouwers van een gezonde leefomgeving’ en dragen dat ook breed uit. Als voorloper heeft Heijmans extra budget vrijgemaakt om te investeren in emissieloos materieel en daar is dit project een uithangbord van. De inzet van 48 (!) elektrische materieelstukken op één project, waaronder twintig vrachtauto’s, rupskranen, verreikers, shovels, boorwagens, asfaltmaterieel en een draadkraan, is niet eerder vertoond.”

Behalve de inzet van emissieloos materieel neemt Heijmans nóg veel meer duurzaamheidsmaatregelen. “We maken gebruik van innovatieve technieken en productinnovaties om tot een gunstigere MKI-waarde te komen. “Zo worden veel materialen uit het bestaande areaal geoogst, gescheiden, bewerkt en hergebruikt”, zegt Erik. “Denk dan aan reguliere zaken zoals het asfalt en beton, maar ook verkeersportalen, kabels, geluidsschermen en zelfs de geleidrail geven we een tweede leven.” Ook uniek is de eigen productie van 32 betonliggers voor de uitbreiding van vijf kunstwerken als duurzaam alternatief voor seriematig geproduceerde prefab betonliggers. “In plaats van ontkisten na één dag nemen wij 28 dagen de tijd voor uitharding. Zodoende hoeven er geen additieven te worden gebruikt en volstaat het toevoegen van minder cement, ook nog eens in een type met een lagere milieubelasting. Dat tezamen zorgt voor een MKI-reductie van 18%.”

Het inzetten op innovatieve technieken en productinnovaties heeft volgens Jasper tot op heden nooit de voortgang van het project belemmerd. “Dat is toch wel een compliment aan Heijmans waard, want aan de ene kant zijn ze bezig met het doorvoeren van innovaties, maar aan de andere kant is het ook gewoon business as usual.” Neemt niet weg dat het soms best puzzelen is om met de elektrische machines een dag vol te maken, erkent Erik. “Zowel de vrachtauto’s als de kranen moeten tussendoor worden bijgeladen.” Gelukkig was het op dit project geen probleem om de laadvoorzieningen aan te leggen. “We waren er op tijd bij”, zegt Jasper. “Op deze locatie was nog ruimte in het energienet. Dat is echter geen vanzelfsprekendheid meer en daar zijn we ons als opdrachtgever van bewust.”

De A1 tussen Apeldoorn en Twello is een ‘druk stukje Nederland’ met veel internationaal vrachtverkeer. “Een belangrijke uitdaging is hier ook om de weg voor een deel open te houden, terwijl het werk wel veilig moet gebeuren. Dat is niet uniek voor een wegenbouwproject, maar vraagt wel maximale aandacht”, vindt Jasper. “In overleg met politie en het Openbaar Ministerie kijken we als Rijkswaterstaat hoe we houding en gedrag van weggebruikers kunnen verbeteren bij wegwerkzaamheden. Soms helpt een campagne om rode kruisen niet te negeren, maar vaak zijn harde maatregelen zoals snelheidscontroles noodzakelijk. Zo heeft het Openbaar Ministerie op dit traject een zogenaamde flexflitser ingezet die geregeld worden verplaatst.” Verder heeft Heijmans versmalde en verlegde rijstroken aangelegd, zodat er door de wegwerkers veilig kan worden gewerkt. Om het ook voor de weggebruiker veilig te houden is er volgens de geldende richtlijnen een snelheidsbeperking van 90 km/h op het gehele traject ingesteld.

Begin 2023 is Heijmans gestart met de uitvoering buiten. De openstelling is gepland voor eind april 2025. “Het is op dit moment één van de meest duurzame wegenbouwprojecten van Nederland”, verwacht Jasper. “Heijmans weet met al die duurzaamheidsmaatregelen de MKI te halveren ten opzichte van de referentie MKI. Een unieke prestatie.” En die prestatie blijft niet onopgemerkt. “Men is oprecht geïnteresseerd in hoe wij het hier aanpakken, hoe we omgaan met laadvoorzieningen, enz. Dat maakt het project heel boeiend. We geven regelmatig presentaties en binnenkort komt er zelfs een internationaal gezelschap op bezoek. Dat geeft toch wel aan dat we innovatief bezig zijn”, zegt Erik tot besluit.