Waar een ‘klein’ project Dijkversterking Stad Tiel groot in kan zijn 

Over een lengte van 2,6 kilometer wordt langs de stad Tiel de dijk versterkt. Het is qua lengte één van de kleinere dijkversterkingsprojecten, maar daarmee ook meteen één van de meest complexe. Verschillende belangen, Unesco Wereld Erfgoed, monumentale panden, de bouw van een appartementencomplex, omwonenden waarvan het dagelijks leven gewoon doorgaat plus het Appelpop festival dat tussen de bedrijven door plaatsvond, dit alles vereist een intensieve samenwerking. Het mooie daarvan is dat het mogelijkheden bood voor zogenaamde meekoppelkansen. Hoe dat precies zit, vertellen directeur Gerbert Ploegmakers en technisch manager Robin van Dijk van FPH Ploegmakers. 

Allereerst kort over de dijkversterking: langs de stad Tiel wordt de dijk tussen het Amsterdam-Rijnkanaal en het Inundatiekanaal sterker en hoger gemaakt. De dijkversterking zorgt voor een betere waterveiligheid voor de stad en het achterland, maar verandert ook het gezicht van Tiel. Zo komt er onder meer een nieuwe kademuur en een damwand buitenom. Eind 2022 is gestart met de werkzaamheden, na de zomer van 2024 verwacht men het project af te ronden, binnen de gestelde mijlpalen. 

Verschillende belangen

“De samenwerking binnen dit project is best uniek”, vertelt Gerbert. “Afgezien van de technische aspecten, zijn het de verschillende samenwerkingsverbanden en belangen wat het uitdagend maakt. Opdrachtgever is Waterschap Rivierenland, maar daarnaast werken we intensief samen met de gemeente Tiel. Bij de werkzaamheden in het havengebied kwamen de belangen van de projectontwikkelaar van het nieuw te bouwen appartementencomplex om de hoek kijken, evenals Rijkswaterstaat en de watersportvereniging. En omdat je middenin de stad werkt, moet je rekening houden met omwonenden, ondernemers en evenementen. Al met al gebeurt er heel veel op een klein oppervlak waarbij heel veel verschillende belangen komen kijken.”

Vroegtijdige afstemming

Waterschap Rivierenland, gemeente Tiel en FPH Ploegmakers trekken samen op bij de dijkversterkingswerkzaamheden in Tiel. Door het project samen en met de aangrenzende bewoners en partijen deel voor deel op te pakken, kan er veel werk verzet worden. Gerbert: “De dijk is eigendom van het waterschap, de wegen en fiets- en wandelpaden die erover heen lopen zijn in beheer en onderhoud van de gemeente. Door vroegtijdige afstemming over de werkzaamheden, hebben we meekoppelkansen kunnen meenemen in onze werkzaamheden. Meekoppelkansen zijn kleine losse projecten van bijvoorbeeld de gemeente die niets te maken hebben met de dijkversterking, maar waarvan het wel handig is als we ze meteen meenemen in onze werkzaamheden. Zo hebben we bijvoorbeeld het fietspad bij Grand Café Bellevue verlegd en een volledig vrijliggend fiets- en wandelpad op de Echtelsedijk aangelegd.” Ook in het havengebied waren meekoppelkansen. Hier was sprake van een braakliggend terrein dat buitendijks lag waardoor er niet gebouwd mocht worden.   

Door de dijk om het terrein heen te leggen, ligt het nu binnendijks waardoor de projectontwikkelaar hier een appartementencomplex kan gaan bouwen. Robin: “De stadsontwikkeling in het havengebied was al onderdeel van het contract en dus al als meekoppelkans voor ons contract meegenomen door het waterschap, gemeente Tiel en de projectontwikkelaar. Wij hebben ons met name ingespannen om de werkzaamheden uit te voeren zodanig dat risico’s in en na de uitvoeringsfase worden beheerst. We hebben de volgorde van werkzaamheden zodanig aangepast, dat de funderingsconstructie van het appartementencomplex niet de dijkveiligheid kan schaden. Samen met alle betrokken partijen hebben we er voor gekozen om eerst de damwanden aan te brengen, dan de funderingspalen van het complex en tot slot de verankering van de damwand. Afstemming heeft hierin een grote rol gespeeld.”

Authentieke stenen voor de stadsmuur

Het verhaal van het appartementencomplex is slechts één van de vele voorbeelden van hoe continu belangen, veiligheid en uitstraling tegen elkaar afgewogen worden om te komen tot de beste oplossing. Ander treffend voorbeeld is volgens Robin het ontwerp van de vestingmuur. Hiervoor lag reeds een definitief ontwerp, maar desondanks zag FPH Ploegmakers kansen om het nog beter en mooier te maken. Eén van die punten was het type steen van de monumentale vestingmuur. Dit is een herkenbaar punt langs de rivier. De dijkdoorgangen (coupures) zorgen voor verbinding van de stad met het buitendijks gebied. In de kade zit de coupure Waterpoort, de doorgang richting het centrum. “Vanuit het bestaande ontwerp van het waterschap zijn we verder gaan werken. De focus lag hierbij op de inrichting en het aanzicht. Ook hier hebben we nauw samengewerkt met de gemeente, de monumentencommissie en de stadbouwmeester. Tot in detail hebben we gekeken welk type en kleur steen het beste zou passen. We hebben zelfs een specialist Ruimte & Kwaliteit ingeschakeld om te komen tot een ontwerp dat aansluit bij de oude stadsmuur én dat voldoet aan de veiligheidseisen en het budget. Uiteindelijk is het een authentieke steen geworden inclusief speciale voegen en het legverband, gemaakt door steenfabriek Vogelensangh uit Deest die nog op ambachtelijke wijze de stenen maakt. Het ging zeker niet zonder slag of stoot, en het was een heel traject om iedereen mee te krijgen. Maar nu het resultaat zichtbaar is, is iedereen ook heel tevreden en blij.”

Demontabele kering

Wat verder bijzonder is, is dat het dijktraject in de stad straks voorbereid is om een demontabele kering te plaatsen. In dit project brengt FPH Ploegmakers demontabele keringen aan op zowel nieuwe als oude betonnen muren. Vrij divers en tegelijkertijd complex. Met een demontabele kering kan de dijk tijdelijk, in extreem hoge situaties, hoger gemaakt worden (in geval van twee locaties op Ravelijnmuur) of dichtgezet worden (in geval van de negen coupures in Tiel). Deze oplossing wordt voornamelijk in bebouwd gebied toegepast aangezien daar ruimtelijk geen mogelijkheden zijn om de dijk te verbreden of permanent te verhogen. Omdat deze keringen handmatig opgebouwd moeten worden, vergt dit wel specifiek beheer van Waterschap Rivierenland.

Innovatie

In het gehele project is tevens oog voor innovatie waar mogelijk. Zo is er in het dijktraject bij het Amsterdam-Rijnkanaal een innovatieve filtertechniek aangebracht, te weten de grofzandbarrière (GZB), om piping tegen te gaan. De grofzandbarrière stopt de vorming van het erosiekanaal bij de barrière. Het grondwater kan erdoorheen, maar het fijne zand wordt tegen gehouden. Robin: “Bij Gameren hebben wij dit anderhalf jaar geleden voor het eerst toegepast als pilot in opdracht van Waterschap Rivierenland. Bij Tiel hebben we het werkelijk toegepast als maatregel tegen piping. Het is daarmee de tweede locatie in Nederland. Dit toont lef van het waterschap om een maatregel dat ze zelf mede hebben ontwikkeld en eigenlijk nog in de pilotfase zat tijdens de aanbestedingsfase, in Tiel al toe te passen.”

Lef om aan te pakken

FPH Ploegmakers is qua grootte een midden- en kleinbedrijf. Dat geeft de nodige uitdagingen omdat ze bij tijd en wijle veel werk op hun hals halen. Maar juist omdat ze werken met een compact team, kunnen ze snel schakelen. Gerbert: “We zijn pragmatisch en kunnen snel schakelen. Onze kracht is vooral het durven aanpakken. De intensieve samenwerking met de verschillende partijen is ook het mooie van dit project. Iedere dag is anders. Als we kijken waar we nu staan en hoe positief de mensen zijn over hoe mooi het wordt, dat zijn we daar enorm trots op. Doordat we al heel vroeg in het traject samen met het waterschap, met de gemeente en andere stakeholders zijn aangehaakt, hebben we het werk in goede banen kunnen leiden. Het heeft er zelfs voor gezorgd dat het aanzicht van Tiel mooier en veiliger is geworden.”