Als een aannemer voornemens is om bodemingrepen te doen, is men volgens de Erfgoedwet verplicht om archeologisch onderzoek te laten uitvoeren. Dat geldt dus ook voor combinatie Mekante Diek op de dijkversterkingsoperatie tussen Tiel en Waardenburg. Het plangebied blijkt rijk aan historie te zijn. Aan de archeologen van RAAP de taak om hier op passende wijze mee om te gaan binnen de kaders van het dijkversterkingsproject.
RAAP is een vaste partner van de combinanten in Mekante Diek. Het grootste onderzoeks- en adviesbureau voor archeologie en cultuurhistorie in Nederland is vertrouwd met dergelijke grootschalige projecten. “Er spelen zoveel factoren binnen zo’n project. Onze taak is, naast de zorg voor het erfgoed, vooral om te voorkomen dat de combinatie vastloopt op archeologie. Met andere woorden dat het hele proces niet meer tijd kost dan strikt noodzakelijk”, zegt Adam Haarhuis, vestigingsmanager bij RAAP. “Daar zijn we als bedrijf op georganiseerd. We hebben niet alleen archeologen in dienst, maar ook historisch geografen, bodemkundigen, bouwhistorici en OOO-deskundigen. Die brede expertise versterkt de resultaten van de archeologen.”
Het archeologisch proces begint met bureauonderzoek. “Als in die eerste processtap duidelijk blijkt dat er niets zit, dan stopt het daar”, geeft Erik Verhelst, senior projectleider bij RAAP aan. “Op plaatsen waar mogelijk wel archeologische resten aanwezig zijn, kan in overleg met bevoegd gezag en opdrachtgever vervolgonderzoek plaatsvinden. Dan gaan we door, tot duidelijk is waar zich de hoogste archeologische verwachtingen bevinden.” Adam vult aan: “We trechteren als het ware het hele plangebied aan de hand van landschappelijke gegevens en historie en zoomen daarbij in op zones met hoge archeologische verwachtingen door middel van booronderzoek. Daar maken we vervolgens proefsleuven om nog verder te kunnen inzoomen. Naarmate het onderzoek vordert, wordt het ‘doelgebied’ steeds kleiner, maar de onderzoeken steeds intensiever. De laatste stap is het uitvoeren van opgravingen op belangrijke vindplaatsen.” En daarvan zijn er best wat op het tracé tussen Tiel en Waardenburg.
Uit het bureau- en booronderzoek van RAAP zijn een 20-tal locaties aangeduid voor proefsleuvenonderzoek. “Doorgaans gebeurt dat ruim voor de uitvoering, maar soms is de aannemer ook al gestart”, weet Erik. “Vanwege de complexiteit van een dijkversterkingsoperatie is dat ook hier het geval, zoals in Tiel op een vrij smalle strook aan de voet van de dijk. Dan is het mooi dat je elkaar al vele jaren kent, want qua logistiek is het best ingewikkeld. We zouden elkaar behoorlijk in de weg kunnen zitten, maar door een goede afstemming en planning verloopt dat hier probleemloos. Zo maken we bijvoorbeeld werk met werk, waarbij de aannemer ‘alvast’ de bovenlaag verwijdert. Zij zijn zich bewust van het archeologische aspect binnen het project en pakken het serieus op, evenals Waterschap Rivierenland, dat haar verantwoordelijkheid neemt qua erfgoed. Dat maakt dat het proces soepel verloopt.”
Uit het onderzoek van RAAP blijkt dat in het plangebied behoorlijk wat archeologische ‘schatten’ verborgen liggen. “Inmiddels worden er daadwerkelijk resten aangetroffen uit met name de Romeinse tijd en de middeleeuwen”, zegt Erik. “Hele bijzondere vondsten die we op dit moment onderzoeken en proberen te begrijpen. Een archeologisch avontuur, maar ook een uitdaging binnen het project.”
Mekante Diek houdt ruimte in de planning voor onverwachte zaken, weet Adam. “Het is een kwestie van op tijd beginnen en al in een vroegtijdig stadium oog hebben voor archeologie. Dan hoeft het in de uitvoering helemaal niet tot planningsproblemen te leiden en kan Mekante Diek straks keurig op tijd de versterkte dijk opleveren. Een vernieuwde dijk met een oude historie.”