Platform over civiele techniek, ondergrondse infra, energie, bouwmaterieel & bouwmachines
Nieuwbouw gemaal De Poel: huzarenstukje in de Zeeuwse polders
Bovenaanzicht van het werk. (Beeld: Waterschap Scheldestromen)

Nieuwbouw gemaal De Poel: huzarenstukje in de Zeeuwse polders

In nog geen anderhalf jaar is in het Zeeuwse ’s-Heer Abtskerke, nabij Goes, het oude gemaal De Poel vervangen door een geheel nieuw en groter gemaal. Een huzarenstukje, want naast de vergrote pompcapaciteit bevat het nu twee visvriendelijke pompen, een vispassage en een terugstroomleiding. Het nieuwe gemaal moet ervoor zorgen dat Goes en omgeving de komende 100 jaar droge voeten houdt.

“Uniek bij de nieuwbouw van het poldergemaal is dat heel veel facetten aan bod kwamen”, vertelt Noud IJzerman, projectcoördinator bij Van Boekel Bouw & Infra. Het bouwbedrijf was de hoofdaannemer van het project. “Er moest een hele bouwkuipconstructie gemaakt worden. Daarnaast ligt het gemaal naast de spoorlijn van de stoomtrein tussen Goes en Borssele, de pompcapaciteit is vergroot en het nieuwe gemaal is visvriendelijk. Al deze onderdelen brachten afzonderlijk de nodige uitdagingen met zich mee.” Van Boekel is geen onbekende als het gaat om nieuwbouw en renovatie van gemalen. Ze zijn onder meer betrokken bij het project Vier Poldergemalen van Hoogheemraadschap van Rijnland, ze hebben in opdracht van Waterschap Brabantse Delta gewerkt aan het visvriendelijk maken van een aantal waterwerken in West-Brabant en ze zijn verantwoordelijk voor de renovatie van Poldergemaal Besjeslaan in Leiden en maken de raamovereenkomst Poldergemalen voor Hoogheemraadschap van Rijnland. 

depoel 2
Het nieuwe gemaal met op de voorgrond de vislift. (Beeld: Van Boekel Bouw & Infra)

Noodzaak nieuw gemaal

Het gemaal De Poel in Zeeland heeft Van Boekel Bouw & Infra gebouwd in opdracht van Waterschap Scheldestromen. De belangrijkste reden voor nieuwbouw van het gemaal was dat de capaciteit van het oude gemaal niet meer voldeed aan de huidige normen van Waterbeheer 21ste eeuw. Het nieuwe gemaal moet bijdragen aan een robuust en toekomstbestendig watersysteem. “Om het watersysteem ook voor de komende 100 jaar bestendig te maken, was uitbreiding van de capaciteit nodig”, legt Marnix van den Manacker uit, projectleider bij Waterschap Scheldestromen. 

“De onderbemaling in de oude situatie bestond uit twee vijzelpompen. Dit vijzelgemaal is in het verleden kwetsbaar gebleken. Als het waterpeil in het bovenpand te hoog werd, kon de vijzel het water niet kwijt en kon dit zelfs over de vijzels teruglopen.” Zou Waterschap Scheldestromen niets aan de bestaande situatie doen, dan zouden diverse problemen kunnen ontstaan. Denk aan te hoge (grond)waterstanden met problemen voor de landbouw, inundatie van landbouwpercelen in extreme neerslagsituaties, problemen met de aan- en afvoer van oppervlaktewater, maar ook problemen met de waterkwaliteit. Het nieuwe gemaal heeft twee pompen waarmee 270 m3 water per minuut afgevoerd kan worden, een verhoging van 50 m3 per minuut ten opzichte van het oude gemaal. “Hiermee kunnen we ook in extreme situaties het waterpeil beheren en afvoeren”, aldus Marnix. Met het project was zo’n 9 miljoen euro gemoeid, waarvan € 3.350.000 aan E-POP-3 subsidie is ontvangen.

de poel 3
Bovenaanzicht van de werkzaamheden. (Beeld: Waterschap Scheldestromen)

Robuust watersysteem

Naast vergroting van de capaciteit was er nog een ander belangrijke opdracht: bijdragen aan de doelen van schoon water in de Kaderrichtlijn Water (KRW). Marnix: “We willen een ecologisch robuust watersysteem creëren met voldoende mogelijkheden voor vismigratie. In de oude situatie was vismigratie niet mogelijk. Zo zijn de twee nieuwe pompen visvriendelijk en hebben de twee oude persleidingen een nieuwe functie gekregen. De ene leiding wordt als terugstroomleiding gebruikt zodat we in tijden van droogte water kunnen inlaten. De andere leiding is nu in gebruik als vispassage met een vislift zodat vissen die vanaf de Westerschelde via gemaal Maelstede de polder in komen, nu verder kunnen zwemmen richting de omgeving van Goes. Dit gaat met name om paling (glasaal) en driedoornige stekelbaars die vanaf zee de polder intrekken. Via de vispassage kan vis zoals baars, snoekbaars, blankvoorn, giebel en karper ook tussen de polders bewegen.” Bijzonder aan de vispassage is dat het een zogenaamde vislift is. Waar een gemaal normaal de zwemroute voor vissen blokkeert, wordt nu dankzij de vislift een continue lokstroom aan de zijde van beide peilgebieden gecreëerd. Tevens bevat het een ingebouwde camera waarmee vissen herkend en geteld kunnen worden.

IMG 5672
Was het oude gemaal nog opgebouwd uit metselstenen, voor het nieuwe gemaal hebben we gekozen voor een gevel van hout en een sedumdak. (Beeld: Van Boekel Bouw & Infra)

Ontwerp

Voor de nieuwbouw lag er vanuit het waterschap een voorontwerp. Van Boekel heeft deze verder uitgewerkt tot een definitief ontwerp. Noud: “Bij een poldergemaal zijn de pompen essentieel. De omvang hiervan staat vast, daar omheen ga je de betonnen schil ontwerpen. Het is heel makkelijk om een groot gebouw te maken zodat je alle ruimte hebt, maar dat brengt ook veel kosten met zich mee. De kunst is te komen tot een compact gebouw waarmee iedereen tevreden is en waarbij een goede balans is tussen de benodigde oppervlakte en de kosten.” Het uiteindelijke resultaat is een duurzaam gebouw dat goed past in de omgeving. Marnix: “Het is een sober maar mooi gebouw geworden. Was het oude gemaal nog opgebouwd uit metselstenen, voor het nieuwe gemaal hebben we gekozen voor een gevel van hout en een sedumdak.”

Spoorlijn

Het nieuwbouwproject omvatte diverse uitdagingen zoals Noud aan het begin van dit verhaal vertelde. Wat hem betreft was de grootste uitdaging wel de spoorlijn. “De spoorlijn is in beheer van museumspoorwegbedrijf Stoomtrein Goes-Borssele. We kregen een maand de tijd om de persleidingen te leggen. Het spoor zelf is door het museumspoorwegbedrijf verwijderd. De funderingspalen hebben wij zo ontworpen dat ze buiten het spoor vielen zodat we ze al in een eerder stadium konden aanbrengen. Dat scheelde veel tijd. Daarna zijn we met de ontgravingen gestart. Dat was in november 2023, een hele natte periode. Met al dat water hebben we zeker lopen vechten onderin de bouwkuip.”

Onverwachte harde grondlaag

Over de bouwkuip gesproken, tijdens het ontgraven van de instroomconstructie stuitte men onverwacht op een hele harde laag met onder meer oesters en schelpen. Noud: “Ondanks grondig vooronderzoek was dit een verrassing voor ons. Hierdoor hebben we de manier van ontgraven moeten aanpassen. In plaats van de grond afspuiten en wegzuigen in een apart slibbassin, hebben we een kraan ingezet. Om te voorkomen dat deze de funderingspalen zou raken, hebben we ook extra duikers ingezet om het uitgraven te begeleiden.”

Samenwerking

In maart 2023 is gestart met de werkzaamheden, in juni 2024 is het nieuwe gemaal in gebruik genomen. Over de samenwerking zijn beide partijen zeer te spreken. “Het is fijn samenwerken met Waterschap Scheldestromen”, aldus Noud. “Met z’n allen zijn we er in geslaagd om een goed functionerend gemaal neer te zetten in een relatief kort tijdsbestek. Wij als hoofdaannemer hebben met plezier gewerkt aan dit project.” Ook Marnix is trots op het eindresultaat. “Met een kleine club hebben we binnen afzienbare tijd de klus geklaard. Inmiddels hebben de twee pompen ieder al ruim 500 uur gedraaid. De komende jaren zullen ze zeker hun dienst gaan bewijzen.”     

"*" geeft vereiste velden aan

Stuur ons een bericht

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Kunnen we je helpen met zoeken?

Bekijk alle resultaten