Engineering- en adviesdiensten voor Zweeds sluizenproject

Met 100 jaar oude sluizen is het lang geleden dat de Zweden in het Trollhättankanaal voor het laatst dergelijke waterbouwkundige kunstwerken hebben gebouwd. Ter vervanging van zes oude sluizen door nieuwe sluizen wordt sluisexpert Fokke Westebring met zijn team namens WSP Nederland ingevlogen om te adviseren en te engineeren in Zweedse cultuur, milieu en bodemgesteldheid. 

Als wereldwijd aanbieder van engineering- en adviesdiensten op het gebied van Transport & Infrastructure, Property & Building, Earth & Environment en Power & Energy, is het sinds 2021 in Nederland opererende WSP van vele markten thuis. Een project waarbinnen de ruime en gevarieerde expertise van het bedrijf momenteel wordt ingezet, is een omvangrijk sluizenproject in Zweden. De opdracht omvat de vernieuwing van zes oude sluizen in het Trollhättankanaal tussen het Kattegat bij Gotenburg en het Vänernmeer. Door de bestaande sluisconstructies te vervangen door nieuwe wordt de doorgang van zee naar het meer ‘future ready’ gemaakt. Tegelijk blijven de bedrijven aan het meer via het water bereikbaar, en wordt daarmee voorgesorteerd op de groter wordende vraag tot meer transport via het water. Daarmee wordt veel vrachtverkeer over land voorkomen. 

WSP in Zweden heeft de opdracht van Trafikverket (het Zweedse Rijkswaterstaat) binnengehaald voor het ontwerpen van de nieuwe sluizen en de vaarweg. Daarnaast plant en verzorgt het de milieuonderzoeken, vergunningaanvraag en het opstellen van de contracten voor de aannemers. Het doel is om de schepen een veilige en vlotte doorvaart te geven met zo min mogelijk negatieve impact op het milieu en de bestaande sluizen. Dat betekent dat de nieuwe sluizen naast de oude gebouwd worden en de rivier op dat stuk wordt verbreed. Daar de Zweden al decennialang geen nieuwe sluis hebben gebouwd, wordt gebruikgemaakt van de ruime kennis en kunde van de Nederlands sluisexpert Fokke Westebring. Hij is fulltime bij het project betrokken en gaat een paar keer per jaar naar Zweden.

“Met onze ervaring uit Nederland begeleiden we het ontwerpproces”, zegt Fokke. “Wat is de beste locatie, hoe ontwerp je een nieuwe sluis, welke keuzes maak je als eerste en welke keuzes moeten gecombineerd gemaakt worden? Locatie is de eerste stap, maar daarna is het goed om bijvoorbeeld de keuze voor het deurtype en het vul-/leegsysteem gecombineerd te maken. Kies je eerst voor één type deur, dan sluit je daarmee soms een aantal vul-/leegsystemen uit. Dit zijn keuzes die je vroeg in het ontwerpproces moet maken, terwijl de keuze voor bijvoorbeeld het type bolders en de lichtmasten pas veel later wordt gemaakt.”

Naast het constructief ontwerp voor de sluis in Vänersborg maken Westebring en zijn team voor alle locaties het vaarwegontwerp. Ook dáárbij komen vragen naar boven. “Hoe breed, diep en ruim moeten de bochten zijn, zodat de schepen veilig op hun bestemming komen?”, vervolgt Fokke. “Dat bepalen we onder andere op basis van de Nederlandse Richtlijnen Vaarwegen van RWS, waarin ook handvatten staan over bijvoorbeeld de afmetingen van de remming- en geleidewerken per type schip en vaarweg. Specifieke richtlijnen die ze in Zweden niet hebben.” 

De sluislocaties op het traject hebben alle drie hun eigen uitdagingen. In Trollhättan moet met 32,5 meter het grootste hoogteverschil worden overwonnen. Dit gebeurt door drie nieuwe sluizen aan elkaar te koppelen.

In Vänersborg is het hoogteverschil met 7 meter minder uitdagend, maar moet de nieuwe sluis ingepast worden in een historisch en cultureel belangrijke en milieugevoelige omgeving. Hier is het bepalen van de juiste locatie en een goede vormgeving van de voorhavens belangrijk voor een vlotte en veilige passage van de schepen.

Ook in Lilla Edet is de inpassing uitdagend door instabiele kleihellingen, een nabijgelegen waterkrachtcentrale en een flinke stroming aan de noordkant vlak voor de sluis. “Hierdoor is het voor schepen lastig om de sluis veilig binnen te varen”, aldus Fokke. “Als oplossing is gekozen voor een innovatieve driehoekig gevormde sluis. Normaal varen schepen in een rechte lijn door een sluis, maar doordat bij de driehoekige sluis de schepen in verschillende richtingen de sluis in en uit kunnen varen, wordt er veel ruimte bespaard in de vaarwegen naar de sluis toe. Voor zover bekend is dit principe nog nergens in de wereld toegepast voor beroepsvaart.” 

De drie locaties (in totaal zes sluizen) volgen ieder hun eigen traject. “Bij Lilla Edet zijn de meeste keuzes al gemaakt. Bij Vänersborg moet nog besloten worden aan welke kant de sluis gebouwd wordt en bij Trollhättan zijn nog een aantal ontwerpkeuzes te maken. Daar passen we straks de inzichten toe uit onze ervaringen bij de eerste twee locaties. De start van de bouwwerkzaamheden is gepland in 2027. In 2033 moet alles klaar zijn”, besluit Fokke.   

Waterbouwdag 2024

WSP neemt op 17 oktober 2024 deel aan de Waterbouwdag in de Jaarbeurs in Utrecht. Dit jaarlijkse evenement geeft een overzicht van de laatste ontwikkelingen en nieuwe projecten in de waterbouwsector. Dit jaar staat de Waterbouwdag in het teken van (toekomstbestendige) waterbouw. Een onderwerp dat prima aansluit bij het Zweedse sluizenproject. Wil je meer weten over dit project of andere werkzaamheden van WSP in Nederland? Breng dan een bezoek aan de stand of kom luisteren naar de door WSP gegeven presentatie over dit project.