Wat zit er allemaal in de ondergrond waarop we bouwen?

“Als ik zeg dat planvorming van de bovengrond niet genoeg nadenkt over zaken in de ondergrond, dan klinkt dat misschien hard en veroordelend. De praktijk wijst echter uit dat de ontwikkelingen op maaiveld regelmatig voor ondergrondse verrassingen komen te staan. Dat kan zorgen voor oponthoud, schade, faalkosten en ergernis. Zonde, want dat hoeft allemaal niet.” Aan het woord is Johan de Leeuw, projectmanager bij SGS Nederland. We zitten met hem en projectleider Wilko van Kruisbergen aan tafel, om te praten over de meerwaarde van het verbinden van de ondergrond met de bovengrond. Een specialisme dat SGS Nederland tot in de puntjes beheerst.

“Regelmatig maken we mee dat bovengrondse activiteiten conflicteren met objecten die zich in de ondergrond bevinden”, zegt Wilko. “Denk bijvoorbeeld aan graafwerkzaamheden voor reconstructies, het planten van bomen, (kunst)objecten op een stadsplein, ondergrondse afvalcontainers et cetera. Grote of kleine zaken gepland vanuit de bovengrondse blik zonder rekening te houden met objecten in de ondergrond maar waarbij het risico op maakbaarheid vaak bij de aannemer ligt. Niet goed voorbereid? Dan ga je van alles aan kabels en leidingen tegenkomen.”

Volgens Johan is het druk in de ondergrond. “In de loop der jaren is Nederland behoorlijk vol komen te liggen met allerhande kabels en leidingen. Het is zo makkelijk om te vergeten dat het er ligt, we zien ze immers niet. Sommige kabels en leidingen zijn niet of niet goed op papier gekomen en oude netten zijn niet opgeruimd, extra handicaps. Kijken we naar onze oude steden, zoals Amsterdam en Utrecht, dan heb je door de kanalen sowieso maar een smal streepje grond waar je kabels en leidingen kwijt kunt. Het zit er vol. Wie daar aan de slag wil en door gebrek aan inzichten de ondergrondse belangen onderwaardeert, die komt van een koude kermis thuis.”

Gelukkig zien we veranderingen waarbij risico’s evenwichtig verdeeld worden tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers. Een mooie praktijk case wordt gevormd door het project ‘Dijkversterking Wolferen Sprok’ van Waterschap Rivierenland. Johan: “Samen met de Combinatie Betuwse Waard (Ploegam, Dura Vermeer en GMB) zijn we vanaf de tenderfase bij dit werk betrokken. Hier heeft men geen traditionele aanbesteding gehouden maar is gekozen voor het toepassen van een 2-fasen contract. In de planfase is de aannemer al betrokken en denkt mee met de planvorming. Het wil nog weleens gebeuren dat de planvormer in een eigen abstractie blijft hangen, waardoor de ondergrond niet genoeg of geen aandacht krijgt. Binnen dit project hebben wij gezorgd dat alle partijen naast de benodigde inzichten over de ondergrond, ook de impact en risico’s rondom kabels en leidingen in beeld kregen.”

Wilko vult aan: “In een traditionele aanbesteding wordt het thema ‘kabels en leidingen’ vaak als risico en kostenpost bij de betreffende aannemer neergelegd. In dit geval echter hebben we samen, in een heel vroeg stadium de risico’s in kaart gebracht en nagedacht hoe deze risico’s te beheersen zijn. Het resultaat is dat in de uitvoeringsfase de risico’s van kabels en leidingen goed beheerst zijn en niet meer als toprisico benoemd worden. Onze collega David Deinum vervult als projectcoördinator hierin een belangrijke rol. Met SGS haal je letterlijk ‘de praktijk aan tafel’.” Johan: “We maken de ondergrond tot een integraal onderdeel van het project.”

SGS heeft ook bijgedragen aan goede voorlichting naar de omgeving omtrent wat er tijdens de werkzaamheden gebeurt. “Ook dat zorgt voor verbinding en heeft geleid tot één gezamenlijke grondverwerving voor alle werkzaamheden”, concludeert Johan. “Door te werken met één duidelijk beeld aangaande kabel- en leidingwerkzaamheden en met kwaliteit te communiceren, houden we de verwachtingen over en weer realistisch.”

Veilig wonen achter de dijk lijkt zo vanzelfsprekend. Wilko: ”Als inwoner van het Rivierengebied en evacué vanwege hoogwater in 1995, werk ik graag aan het belang van waterveiligheid. Voor een veilige dijk moet ook de veiligheidstoets op de aanwezige kabels en leidingen uitgevoerd  worden”. Het slechts op een norm toetsen met een paar berekeningen zegt niets over de staat van de kabels en leidingen en zorgt soms voor onnodige investeringen van maatschappelijke gelden. Met het HWBP -innovatieprogramma is de faalkansanalyse voor leidingen bij het project Wolferen-Sprok ontwikkeld. De kennis, ervaring en het uit kunnen voeren van non-destructief onderzoek door SGS kwam hierbij goed van pas.

Johan: “Er spelen verschillende belangen, die wij als SGS bij elkaar brengen. Waterschap Rivierenland wenst een betrouwbare dijk, de kabel- en leidingeigenaren willen ongestoorde levering en in het geval van Wolferen Sprok wilde de gemeente het woongebied uitbreiden. Daar is veel nieuw kabel- en leidingwerk voor nodig. Aangezien wij toch al kabels- en leidingen aan het verleggen waren, hebben we getracht alle partijen met een belang in de ondergrond te verbinden. Door de combinatie te maken, spaar je tijd, geld en hinder uit. Zo kan er dus initiatief vanuit de ondergrond komen gericht op de toekomst!”

Wilko complimenteert Waterschap Rivierenland: “Zij namen het initiatief voor deze contractvorm en daarmee kregen we alle ruimte om het zo aan te pakken, samen met Combinatie Betuwse Waard.” Tot besluit zegt Johan: “Er is, zoals bekend, overal personeelstekort. Liander koos mede daarom voor een pilot van design en construct met gedelegeerd opdrachtgeverschap aan Waterschap Rivierenland. Omdat SGS vaker voor netbeheerders werkt, konden wij ontwerptaken van Liander overnemen. Deze werkwijze is bijzonder en kon mede dankzij deze contractvorm.”