Eén kleine sensor helpt

Iedere week wordt er door het Consortium Grensmaas zo’n honderdduizend ton grind gewonnen. Een hoeveelheid die een enorme logistieke operatie vereist. Stilvallen van dat proces is geen optie. Al helemáál niet onaangekondigd. Met één enkele sensor heeft Hans van der Meer dat risico in beeld.

Hans van der Meer is hoofd productie en technische dienst van de grindwinning. “Om je een idee te geven, één ton is elf kruiwagens. Op jaarbasis winnen we hier vierenhalf miljoen ton grind. En die grindwinning is een belangrijk onderdeel van het project Grensmaas. Het is de financiële motor en daarmee een van de drie belangrijke pijlers van het project. Dankzij die grindwinning zijn er geen kosten voor de belastingbetaler en zorgen we voor hoogwaterbeveiliging en natuurontwikkeling. Zelfrealisatie, noemen we dat ook wel”, legt Van der Meer uit.

Op het moment dat we in Born aankomen om een kijkje te nemen bij het project, zien we nog een ander bijzonder initiatief. Er wordt een heus decor voor een openlucht opera opgebouwd. Artiesten op vlonders, schoonzwemmers in het water, belichting in hoogwerkers en boventiteling aan een kraan. De dagen erna wordt een tribune met plek voor duizend toeschouwers opgebouwd. Zes openluchtuitvoeringen van de opera De Kleine Zeemeermin staan gepland. Hoe cultuur en bedrijfsleven elkaar kunnen vinden. “We kregen dit verzoek van het Limburgse gezelschap Opera Compact en vonden het eigenlijk wel een heel leuk idee”, lacht Hans. “Maar het heeft nogal wat voeten in de aarde hoor. En op het water trouwens ook.” 

Terug naar de grindwinning. Hoe kun je in ons land een mooier voorbeeld vinden van een win-win-winsituatie. Limburg werd in 1993 en 1995 geconfronteerd met twee overstromingen van de Maas die 200 miljoen euro schade veroorzaakten. De samenleving eiste meer hoogwaterveiligheid, maar de kosten van zo’n 700 miljoen euro vormden jarenlang een struikelblok. Totdat er met Consortium Grensmaas, een samenwerkingsverband van aannemers, grindproducenten en Natuurmonumenten een overeenkomst gesloten werd, dat zowel de hoogwaterveiligheid als de natuurontwikkeling betaald zouden worden met de opbrengst van zand- en grindwinning langs de Maas. De rivier heeft inmiddels driehonderdvijftig hectare extra ruimte gekregen om water af te voeren. Dat zijn zo’n 500 voetbalvelden. Het stroombed werd verbreed, oevers verlaagd en dijken verhoogd. 

De bewoners merken het direct: het waterpeil stijgt minder snel en blijft lager na lange regenperiodes. Zuid-Limburg houdt het nu droog bij hetzelfde waterpeil als in 1993 en 1995. En langs de Maas wordt duizend hectare nieuwe natuur gerealiseerd die op termijn een miljoen fietsers en wandelaars trekt, zo hebben onderzoeken uitgewezen. 

Terug naar de grindwinning van het project Grensmaas, waarmee het Consortium de investering van 700 miljoen voor hoogwaterveiligheid en natuurontwikkeling moet terugverdienen. Dat staat of valt bij het soepele afloop van het logistieke proces. “Alle delfstoffen worden per binnenschip afgevoerd, en die schepen moeten aan de lopende band af en aan kunnen varen. Het is een constante puzzel om alles op het juiste moment af te kunnen voeren”, benadrukt van der Meer.

De mix van zand en grind die wordt afgegraven heet toutvenant. In Zuid-Limburg bestaat die toutvenant uit tachtig procent grind en twintig procent zand. Die wordt afgegraven met enorme graafmachines en getransporteerd met speciaal ontwikkelde vrachtwagens. “Meer noordelijker in de provincie bestaat het toutvenant meer uit zand dan uit grind. Dat heeft te maken met afzettingen uit de ijstijd.” Via een ingenieus systeem met transportbanden, zeefmachines, wassers, schroeftransporteurs en noem zo nog maar wat machines op, wordt het grind gespoeld en gesorteerd. Iedere afmeting grind heeft zijn eigen eindbestemming, van asfalt tot siergrind.     

De Grensmaas laat tijdens ons bezoek zijn grillige natuur al mooi zien. “Kijk”, zegt Hans, “De rivier is nu vele malen breder dan een paar weken geleden. Door de regenval is het nu een flinke rivier en liggen bergen afgegraven grind, die twee weken geleden op de oever lagen, nu in het water. En ook tussen de zomer en de winter zit een enorm verschil. In de zomer stroomt er gemiddeld zo’n veertig kuub water per seconde, in de winter kan dat wel 2500 kuub zijn. Tijdens de overstromingen van 1993 en 1995 was het zo’n 3200 kuub.”

Door de aard van het productieproces is de voortgang in grote mate afhankelijk van de waterstand in de rivier de Maas. Die waterstand fluctueert sterk. Ook door de bediening van de sluizen. Van der Meer wilde die waterstand goed kunnen monitoren en registreren, ook voor de communicatie met Rijkswaterstaat. “Ik heb hier in de haven een niveausensor gemonteerd aan een meerpaal die de waterstanden via een LoRa-netwerk communiceert met de cloud. Dit systeem van KELLER geeft mij op een dashboard in mijn kantoor actueel inzicht in de waterstand. Martijn Smit van KELLER heeft ons geholpen het systeem in werking te stellen en dankzij de communicatie van de sensor met de eigen Kolibri-cloud van KELLER hebben we alle mogelijke informatie uit die sensor nu beschikbaar.” 

Belangrijk, want als de waterstand te laag of te hoog is, kan het gebeuren dat het proces tot stilstand komt. “We hadden zelf de indruk dat de waterstand veel meer fluctueerde dan Rijkswaterstaat aangaf en dat bleek ook het geval, sterker nog, het bleek maar liefst een factor vier tot vijf méér. Omdat we het nu zelf kunnen monitoren, kunnen we ook tijdig aan de bel trekken.”

De digitale niveausensor – serie 26 X – meet behalve het waterniveau ook de temperatuur, zowel van het water als van de lucht. “Bij ijsvorming kunnen we niet produceren. Dus ook dat willen we graag zo vroeg mogelijk weten. Onder normale omstandigheden wordt hier zes dagen per week van zeven uur ’s morgens tot zeven uur ’s avonds geproduceerd. Als we weten dat daar een verandering in komt, moeten we daar zo snel mogelijk op kunnen inspringen.”