Debietmetingen essentieel bij waterverdeling voor herstellen van natuurlijke dynamiek in beeksystemen

Tegelijk wil men het water vasthouden en vertraagd afvoeren om wateroverlast benedenstrooms te voorkomen. Royal Eijkelkamp werd ingeschakeld om een debietmeetsysteem te ontwikkelen in de Ruiten Aa, ter hoogte van de dorpen Vlagtwedde en Smeerling in Oost-Groningen.

In het verleden heeft men de Ruiten Aa gekanaliseerd. Hierbij zijn bochten uit de beek gehaald en is de beek vergroot. “Meer dan tien jaar geleden zijn we begonnen om de Ruiten Aa weer terug te brengen in oude staat”, zegt Ronald Leeraar districtshydroloog bij Waterschap Hunze en Aa’s. “Inmiddels is het gebied aangemerkt als Natuur Netwerk Nederland, de voormalige Ecologische Hoofdstructuur en bestempeld tot ecologische verbindingszone. Dat betekent dat er bepaalde natuur en vegetatie aangewakkerd moet worden in de beekdalen. Hieraan wordt een aantal randvoorwaarden gesteld, zoals het herstellen van de natuurlijke dynamiek van de beek, maar ook het langer vasthouden van water in de beekdalen. Real-time sturing is dan essentieel.”

“Om de gestelde doelen te bereiken, is het zaak de stroming in de beek terug te krijgen”, vervolgt Leeraar. “De Ruiten Aa is versmald en verondiept, zodat het water als het ware door een trechter wordt geleid. Ook zijn alle stuwen verwijderd. Op één van die voormalige stuwen bevond zich al een debietmeetsysteem in combinatie met een inlaatsysteem om het water gedoseerd via een bypass door Smeerling te leiden en het overgrote deel af te voeren via Vlagtwedde naar het Ruiten Aa-kanaal. Er moest dus een nieuw debietmeetsysteem gerealiseerd worden dat ook weer real-time praat met een nieuwe stuw/vispassage voor de bypass. Dat is niet alleen bedoeld om de hoeveelheid water op een bepaald maximum te begrenzen (te veel water betekent wateroverlast in Smeerling), maar ook om aan de hand van formules de natuurlijke dynamiek van de beek in stand te houden. Dus bij meer afvoer, gaat er ook meer water naar Smeerling.” Tom Basten, Project Manager bij Royal Eijkelkamp: “Dat klinkt logisch op papier, maar brengt toch de nodige praktische uitdagingen met zich mee.”

In het voortraject is in overleg met het waterschap besloten om de loop van de Ruiten Aa enkele meters richting het westen te verleggen. “Hierdoor is de loop voor het meettraject wat vloeiender geworden, waardoor de stroming in het profiel meer laminair wordt en de betrouwbaarheid van de meting toeneemt”, legt Basten uit. “De verwachting is ook dat, door het verleggen van de Ruiten Aa, er minder risico is op verzakkingen van de taluds. Tevens konden we hierdoor het debietmeetsysteem in den droge aanbrengen. Het debietmeetsysteem maakt gebruik van vier meetpaden die op verschillende hoogtes en kruislings zijn opgesteld. Op basis van data uit deze ultrasonische sensoren (afgestemd op de breedte van de watergang en actuele waterhoogte) in combinatie met de actuele watertemperatuur kan het debiet en de stroomsnelheid berekend worden. Al die data wordt naar het hoofdstation van Hunze en Aa’s gestuurd, zodat op basis hiervan de stuw verderop real-time gestuurd kan worden.”

Nadat het debietmeetsysteem is aangebracht, is de nieuwe loop watervoerend gemaakt en de oude loop gedempt. Tijdens de Site Acceptance Test van het debietmeetsysteem eerder dit jaar zijn er controles uitgevoerd met betrekking tot de waterhoogte en daadwerkelijke stroomsnelheden van de meetpaden ten opzichte van elkaar. Tevens is bij de oplevering ook de koppeling van de gegevens met de hoofdpost van het waterschap gecheckt. “De eerste resultaten zijn goed”, zegt Leeraar. “We verwachten de nieuwe opstelling in het voorjaar in gebruik te nemen.”