De Oude Dame heeft een verjongingskuur gehad!

Het is maandagochtend, 19 augustus. Om 4.30 uur vervoeg ik me bij het selecte gezelschap in de speciaal voor de gelegenheid neergezette feesttent, naast de ingang van de Maastunnel in Rotterdam. De sfeer: een licht gespannen uitbundigheid. Vandaag wordt, na twee jaar intensieve arbeid en een voorbereiding die samen met de bouwpartner al eind 2015 begon, dan eindelijk de gerenoveerde Maastunnel officieel weer in gebruik genomen.      

Henriëtte Edens, Manager Communicatie Maastunnel bij de Gemeente Rotterdam, kijkt koortsachtig op haar horloge. “We hebben een strakke planning. Om 5.00 uur arriveert de antieke RET-bus, met daarin 22 Rotterdammers en hun introducées, die een prijsvraag hebben gewonnen. Zij mogen symbolisch als eersten gebruik maken van de gerenoveerde tunnel. Nadat ze op de terugweg weer door de tunnel zijn gegaan, onthalen we hen met een feestelijk ontbijt in de tent. Dan kunnen de laatste voorbereidingen getroffen worden door onze mensen om de tunnel voor het ochtendverkeer open te stellen, om 6.00 uur.”

De wandbekleding bestaat uit 614.000 wandtegels. (Beeld: Carel van Hees)

Een Rotterdams icoon volledig in ere hersteld

Vraag een echte Rotterdammer naar zijn of haar stad en men raakt niet uitgepraat. De trots die elke Rotterdammer in het hart meedraagt is aanstekelijk. Dezelfde trots straalt ook van de gezichten af van de 44 gelukkigen die met de antieke bus aankomen, voordat zij de tunnel mogen ontgroenen. Ronkend staat de bus voor de rode stoplichten. Blikken vol verwachting zijn op de ingang van de tunnel gericht. Er wordt gezongen, onder de bezielende leiding van Loes Luca, op een onvervalst Rotterdamse wijze. Dan tikt de klok 5.15 uur aan, klinkt er een fluitje en zet de bus zich ronkend en rokend in beweging richting de tunnelmond. Naast me haalt Henriëtte Edens opgelucht adem. “Daar gaan ze, precies op tijd”, klinkt het licht geëmotioneerd.

Diezelfde emotie is ook te bespeuren bij de aanwezige teamleden van de werkgroep van de Maastunnel en de aanwezige betrokkenen van de bouwcombinatie. Is er leven na de tunnel? Edens: “Goede vraag, het voelt een beetje alsof we met zijn allen in een gat vallen. Bedenk dat we al sinds eind 2015 met een enorm team aan het voorbereiden zijn geweest. Aan de kant van de Gemeente Rotterdam en vanuit de bouwpartner zijn er in totaal meer dan 500 mensen bij dit project betrokken. Er moest veel overlegd en gecommuniceerd worden, onze afdeling heeft werkelijk alles gegeven wat in haar macht lag. We hebben gepraat met de Rotterdammers, hen gevraagd hoe ze ons konden helpen. We hebben omleidingsroutes overlegd met de buurt. Dankbaar hebben we gebruik gemaakt van social media, door via Facebook, twitter, YouTube en Instagram iedereen op de hoogte te houden. In tekst en beeld. Dat genereerde een ongekende betrokkenheid en gaf ons veel steun en goede input. Door deze intensieve vorm van communicatie met de Rotterdammers is er betrokkenheid en begrip ontstaan voor het project. En het allermooiste: de Maastunnel is niet alleen in volledige glorie hersteld, het is weer een echt stadsicoon waar iedere Rotterdammer trots op kan zijn.” Edens is nog steeds onder de indruk van het samenwerkingsverband tussen de Gemeente Rotterdam en de aannemerscombinatie, bestaande uit TBI bedrijven Croonwolter&dros BV en Mobilis BV. “De neuzen stonden dezelfde kant op en de passie waarmee gewerkt is, was unaniem aanwezig. Laat deze manier van werken een blauwdruk zijn voor toekomstige projecten!”

Henriëtte Edens en Benjamin Mooijaart kijken terug op een prachtige samenwerking.

De Maastunnel, een Rijksmonument met uitdagingen

Ook Benjamin Mooijaart, projectmanager van de ‘Combinatie Aanpak Maastunnel’ (CAM) deelt de mening van Edens over de samenwerking. “In 2015 wonnen we de tender. Het project is een echte TBI-aangelegenheid geworden, met Croonwolter&dros als verantwoordelijke voor alle tunneltechnische installaties en Mobilis voor alle civiel-bouwkundige zaken. Als vaste onderaannemer trad Aannemingsbedrijf Nico de Bont BV op voor het bouwkundige herstel, ook een TBI bedrijf”, opent hij het gesprek. CAM ontving de opdracht uit handen van Nico Bertens, die in de rol van Ambachtelijk Opdrachtgever optrad. De grote uitdaging voor CAM? Het feit dat de Maastunnel een Rijksmonument is. “Dat heeft niet alleen voor grote uitdagingen gezorgd, maar leverde ook verbluffend mooie en innovatieve oplossingen op”, schetst Mooijaart. Als voorbeeld noemt hij de LED-verlichting. “De nieuwe tunnelwetgeving -niet te verwarren met de tunnelstandaard- vraagt om meer verlichting. Om duurzaam te werken, is er LED toegepast. Om trouw te blijven aan het originele, oranje schijnsel van de natriumlampen van destijds (de tunnel stamt uit 1942 – red.), is er gebruik gemaakt van amberkleurige LED-units. Dat is prima voor het dagelijks verkeer en geheel in stijl van het origineel, echter bij calamiteiten is er meer licht nodig. Daarom kan er in geval van nood direct omgeschakeld worden naar heldere, witte LED-verlichting. Een schitterende oplossing!”

De bijnaam van de Maastunnel is ‘De Oude Dame’. In haar gerenoveerde vorm kan deze dame echter beter ‘jongedame’ genoemd worden. Mooijaart vervolgt zijn verhaal: “Het aantal installaties in de tunnel is nu aanzienlijk groter dan voorheen. De nieuwe veiligheidssystemen die Croonwolter&dros heeft gerealiseerd voldoen volledig aan de landelijke tunnelwet. We spreken o.a. over het C2000 systeem (De C2000 kabel is geheel in de kleur van het plafond gespoten om trouw te blijven aan de optiek van weleer),      
het omroepsysteem (speakers op kleur van de tegels), de stilstanddetectie en de camera’s (waarvan de steunen in de kleur van de tegels zijn gespoten). Er ligt een glasvezel datatransmissie netwerk dat alle systemen met elkaar verbindt. De energievoorziening is aangepakt en vernieuwd, waarbij de noodstroomvoorziening via twee inkooppunten loopt. Valt het ene inkooppunt uit, dan neemt het andere inkooppunt de stroomvoorziening over. Tijdens de omschakeling wordt alles keurig op spanning gehouden door het No Break System voor de korte back-up.”

Het licht gaat op groen en de klassieke RET-buis (lijn 46 CHARLOIS Boergoense Vliet) rijdt als eerste de Maastunnel in.

Monumentale karakter tot in detail gewaarborgd

Zeer kenmerkend voor de Maastunnel is de wandbekleding. Deze bestaat uit 614.000 wandtegels. “Nico de Bont heeft daarvan 600.000 stuks in Spanje laten namaken, er konden 14.000 originele tegels hergebruikt worden. Het resultaat mag gezien worden, het is volledig trouw aan de oorspronkelijke optiek gebleven”, legt Mooijaart uit. “Om de 60 meter is er een hulppostkast aangebracht. Deze kasten zijn in de wand weggewerkt. Om dat te kunnen doen met behoud van een naadloze optiek, zijn voor de maatvoering van deze kasten de tegelmaten als uitgangspunt genomen. De tegelmaat is bepalend geweest voor veel componenten, zoals bijvoorbeeld de bordjes boven de hulppostkasten, de nummering van de vluchtdeuren en de aanzuigroosters voor de installatie die de luchtkwaliteit meet.”

Er waait weer een frisse wind door de tunnelbuizen

“Dat mag je letterlijk en figuurlijk zien”, oppert Mooijaart. “Van de civiele componenten is het nieuwe ventilatiesysteem ook een toonbeeld van vooruitgang. Oorspronkelijk was de Maastunnel voorzien van dwarsventilatie. Dat is nu volledig langsventilatie geworden. Waar dwarsventilatie als doel had om de lucht te verversen, daar heeft langsventilatie er een extra functie bij, namelijk het afvoeren van rook bij calamiteiten. Om de ventilatoren te kunnen plaatsen hebben we een deel van het plafond van de tunnelbuis verwijderd, alsmede de wanden boven het plafond die tussen de twee perskanalen links en rechts en het zuigkanaal in het midden zaten (deze waren benodigd voor de oude dwarsventilatie) en als laatste is het dak verwijderd. Daarna is er een volledig nieuw dak gestort om ruimte te creëren voor de nieuwe langsventilatoren.”

Het rijdek in de riviertunnel wordt verwijderd. (Beeld: Carel van Hees)

Nieuw rijdek aangebracht

De Maastunnel bestaat uit een deel landtunnel en een deel riviertunnel. Deze laatste had te kampen met betonrot in de kanalen (t.b.v. de dwarsventilatie) onder het rijdek. “De ondervloer was aangetast door dooiwater en strooizout. Deze ondervloer is door middel van hydrojetten 15cm diep verwijderd. Alle rotte betondelen en roest aan het betonijzer zijn met deze methode verwijderd. De ondervloer en de wanden onder het rijdek zijn volledig vernieuwd, daarna is er een nieuw rijdek aangebracht”, aldus Mooijaart.

“Wat werkelijk uniek is in de tunnelwereld, is dat de werkzaamheden buis voor buis zijn uitgevoerd. De Westbuis is al een jaar gereed (sinds medio 2018 – red.). Dat houdt in dat we die een jaar geleden ook al in onderhoud hebben gekregen. Daar is de Oostbuis nu dus bijgekomen.” De onderhoudsperiode voor CAM is relatief kort en loopt tot eind 2022. “Daarna wordt het onderhoud overgedragen aan de Gemeente Rotterdam, tenzij er andere afspraken over worden gemaakt. Wat er nu, na de openstelling van de autotunnel gedaan gaat worden, is het aanpakken van de fiets/voetgangerstunnel. Met de voorbereidingen zijn we nu druk bezig, dit valt allemaal binnen het contract met de Gemeente Rotterdam.”

CAM ontving de opdracht uit handen van Nico Bertens, die in de rol van Ambachtelijk Opdrachtgever optrad.

Een cadeautje aan de Rotterdammers

Dankzij de intensieve communicatiecampagnes rondom de Maastunnel weet Henriëtte Edens inmiddels dat ‘haar’ tunnel ook bij de Rotterdammers weer een vlam heeft doen oplaaien in het hart. “Het is ongelofelijk welke aantrekkingskracht dit monumentale bouwwerk heeft. Neem bijvoorbeeld de verjaardag van de tunnel op 14 februari van dit jaar. Onze Oude Dame werd 77, op Valentijnsdag. Ter gelegenheid daarvan zijn we in zee gegaan met twee kunstenaars, die de fiets/voetgangerstunnel hebben getransformeerd tot ‘the tunnel of love’. Het aantal bezoekers was fenomenaal te noemen, maar liefst 80.000 mensen zijn daar op af gekomen. Dat geeft ons als communicatie-afdeling inspiratie! De tunnel leent zich voor meer evenementen, niet alleen naar onze mening, maar vooral als we de reacties van de Rotterdammers mogen geloven.”

Rotte betondelen en roest van de ijzeren wapening in de ondervloer werden met hydrojetten verwijderd. (Beeld: Carel van Hees)

Het eerste evenement rondom de Maastunnel zal niet lang op zich laten wachten. “Schrijf 5 oktober 2019 maar in de agenda. Dat is de dag waarop de Gemeente Rotterdam officieel de Maastunnel terug zal geven aan de Rotterdammers. Dit gaat gebeuren op een hele feestelijke manier, middels een open dag voor en door Rotterdammers. Dat de tunnel dan nog één keer dicht moet… dat moeten we dan maar even door de vingers zien”, zegt Edens lachend.

Al napratend lopen we de feesttent uit en begeven ons richting het trottoir langs de weg die naar de tunnelmond gaat. De klok heeft 6.00 uur geslagen. In de verte zien we de eerste lichten van het ochtendverkeer opdoemen. Niet veel later rijden de eerste auto’s als vanouds door de tunnel, luid toeterend naar het bonte gezelschap dat hen toezwaait. Twee jaren van intensieve verbouwing zitten erop. De ochtendspits komt op gang en al snel lijkt het of de tunnel nooit is dicht geweest.