De fiets straks 0,003 mijlen onder zee kunnen stallen

De fietsenstalling maakt onderdeel uit van het project De Entree. Dit project vernieuwt komende jaren het hele stationsgebied aan de centrumkant. De stalling, tussen de Prins Hendrikkade en het Stationsplein, bevindt zich onder het wateroppervlak; erboven ligt het domein van de rondvaartboten.

De stalling ligt ruim negen meter onder maaiveldniveau. Om dit hoogteverschil te overbruggen is een monumentale entree ontworpen met een hoogwaardige materialisering. Drie rolpaden voeren de gebruiker naar beneden, langs een wand die is vormgegeven als een continuering van de kademuur, met een vloeiende vorm in grillig basaltsteen. De rolpaden zijn onderdeel van een stijgpunt dat als een natuurstenen sculptuur de imposante ruimte vult. De entree wordt een verlenging van de openbare ruimte die de gebruikers naar de stalling begeleidt. Een hoge glazen wand aan de binnenzijde van de entreeruimte zorgt ervoor dat de diepgelegen stalling toch van daglicht wordt voorzien.

Waar de materialisering van de hoofdentree robuust en ruw is, is de stalling vanbinnen een gladde, lichte wereld, voorzien van een gecoate gietvloer, gladde betonnen kolommen en een naadloos, wit plafond. Alle wanden van de stalling zijn van zichtbeton gemaakt en van een houtenbekisting voorzien. Het is een tegenstelling die doet denken aan een oester, met zijn ruwe schelp en gladde binnenkant. Binnen deze metafoor is het volume met de beheerdersruimte en het fietsservicepunt op te vatten als de parel in de oester. Dit volume bevindt zich op een centrale, strategische positie, naast de ontvangstruimte en met overzicht over de hele stalling. De ‘parel’ heeft de vorm van een afgeschuinde glazen rechthoek met afgeronde hoeken, uitgevoerd in gebogen glas dat is voorzien van een waterpatroon.

De ruim opgezette ontvangstruimte vormt het scharnierstuk tussen de hoofdentree en de ‘colonnade’, het brede centrale hoofdpad dat de stalling diagonaal doorkruist en dat wordt gemarkeerd door een dubbele rij witte druppelkolommen. Bij het betreden van de stalling vanuit de ontvangstruimte is onmiddellijk aan het einde van de colonnade de andere uitgang te zien: de verbindingstunnel die leidt naar de metro en het station. Het stijgpunt naar deze verbindingstunnel wordt geflankeerd en verbijzonderd door twee sgraffito’s van kunstenaar Lex Hoorn. Aan weerszijden van de brede, gekromde colonnade liggen de gangpaden met fietsenrekken. Om de oriënterende functie van de colonnade te versterken, worden de druppelkolommen van onderaf aangelicht.

Bijzonder aan de stalling is de locatie onder het water. Water is dan ook tot identiteitsdrager van de stalling gemaakt. Dit blijkt niet alleen uit de ‘kademuur’ bij de entree, de druppelkolommen in de stallingsruimte en de metafoor van de oester, maar ook uit het verlichtingsontwerp en de vormgeving van twee bijzondere elementen: de ’horizon’ en de ‘oculi’.

De zuidelijke achterwand van de stalling bevat een glazen strook voorzien van een bijzonder patroon, die de ‘horizon’ is gedoopt. Dit glazen bandvenster –van niet minder dan 150 meter lang– wordt van achteren aangelicht en maakt de wand tot een zeer opvallend oriëntatiemiddel voor de gebruikers van de stalling. De horizon is verdeeld in verschillende jaarlijnen als een tijdspanne van eb naar vloed. Het laat de ontwikkeling van de grachten zien vanuit de plek waar Amsterdam is ontstaan. De landkaart is een ode aan Jacob Lange een Kunstschilder, architect en ontwerper. De maker van de grootste kaarten in het Koninklijk Paleis Amsterdam. De drie ronde mozaïeken hebben elk een diameter van maar liefst 624 centimeter en laten het oostelijk en westelijk halfrond van de wereld en de sterrenhemel zien. Gebaseerd op dit monumentale datablad refereren wij naar de grachten van Amsterdam. De reden om het ontwerp abstract te houden, heeft voornamelijk te maken met de uitstraling van rust en herkenbaarheid. De gekozen combinatie van de kleuren en het ontwerp is treffend in combinatie met de sgraffito’s en de architectuur van de fietsenstalling.

Daarnaast is het plafond van de colonnade toegerust met een reeks ronde verlichtingsarmaturen. Ook deze zijn voorzien van een bijzonder patroon waar water een centrale rol spelt, waardoor deze oculi, net als het bandvenster, de indruk geven dat het buitenlicht de stalling binnenvalt. Tegelijk wordt op speelse wijze de aandacht gevestigd op de ligging van de stalling onder het wateroppervlak. De 23 cirkels tonen delen van het grachtenstelsel van Amsterdam en laten zien welke locaties en tijden belangrijk waren voor een bepaald moment. Het toont ook hoe het water plaats maakte voor verstedelijking. Veranderingen, kenmerkende geschiedenis en culturele plekken worden abstract uitgebeeld.  Van 1815 tot 2021 heeft het water dit allemaal ondergaan. De fietsenstalling is een van de aanpassingen die diep in het water verborgen zal worden. 

Meer dan alleen een fietsstalling zal deze machine voelen als een diepzeeduik, negen meter het water in, voerend langs de watergeschiedenis van Amsterdam.     

Info

Oriol Casas Cancer Architect / partner wUrck
Project: PHP-gebouw, fietsstalling onderdeel van project De Entree in Amsterdam
Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam
Hoofdaannemer: Max Bögl & Partners
Architect: wUrck
Constructeur: Iv-infra, GEO2 Engineering
Installatietechniek: ITL